DeFi, hay tài chính phi tập trung, đã ngày càng trở nên phổ biến trong những năm gần đây như một cách mới để tiến hành các giao dịch tài chính mà không cần sự trung gian như ngân hàng. Vậy DeFi là gì? Hãy cùng Coin68 tìm hiểu về bản chất của DeFi trong bài viết dưới đây nhé!
DeFi (Tài chính phi tập trung) là gì? Tìm hiểu về tiềm năng và rủi ro của tài chính phi tập trung
DeFi là gì?
DeFi là viết tắt của Decentralized Finance, đây là thuật ngữ đại diện cho hình thức tài chính phi tập trung, được phát triển trên cơ sở hạ tầng của các nền tảng blockchain. Trong những năm gần đây đã thu hút sự chú ý đặc biệt của các nhà đầu tư trong thị trường tiền mã hóa.
Thuật ngữ này thường ám chỉ đến một hệ thống tài chính được phát triển trên blockchain, không cần sự cho phép và luôn giữ minh bạch, có khả năng tương tác mạnh mẽ với các stack trên giao thức dựa trên nền tảng hợp đồng thông minh, điển hình là mô hình của blockchain của Ethereum.
DeFi là gì?
DeFi thực sự cách tân lại các dịch vụ tài chính hiện tại bằng cách mang đến sự mở rộng và đề cao tính minh bạch. Đặc biệt, nó không phụ thuộc vào các trung gian và tổ chức tập trung như ngân hàng để quản lý tài sản của người dùng. Thay vào đó, DeFi dựa trên các giao thức mở và các ứng dụng phi tập trung, hay còn gọi là Dapp, để giao quyền quản lý tài sản lại cho người dùng và họ sẽ tự chịu mọi trách nhiệm trong việc quản lý tài sản của họ.
Trong thị trường tài chính phi tập trung, mọi thỏa thuận và giao dịch sẽ được thực hiện thông qua mã nguồn, giao dịch diễn ra một cách tương đối an toàn và có thể xác minh được và các thay đổi trạng thái hợp pháp vẫn được lưu trữ trên một blockchain công khai.
Do đó, mô hình tài chính này tạo ra một hệ thống tài chính có khả năng tương tác mạnh mẽ với mức minh bạch chưa từng có, cung cấp quyền truy cập bình đẳng và giảm bớt sự phụ thuộc vào sự giám sát từ các trung tâm hay dịch vụ môi giới chứng khoán hay ngân hàng, vì hầu hết các nhiệm vụ được thực hiện thông qua hợp đồng thông minh.
Những đặc điểm của DeFi
Với bản chất hoạt động trên cơ sở hạ tầng của nền tảng blockchain, mô hình DeFi khẳng định mình thông qua những đặc tính quan trọng của công nghệ blockchain. Đầu tiên, tính phi tập trung (Decentralized) của DeFi đồng nghĩa với việc không chịu sự kiểm soát hay sự can thiệp của bất kỳ bên trung gian nào khác, thay vào đó, các giao dịch được thực hiện dựa trên mã lập trình trong hợp đồng thông minh trên blockchain.
Thứ hai, tính phân tán (Distributed) của DeFi làm cho dữ liệu giao dịch được xác thực và lưu trữ trên hệ thống của các node trên toàn cầu, đảm bảo tính chính xác và an toàn của hệ thống.
Những đặc điểm của DeFI
Tính minh bạch (Transparency) là tính năng quan trọng trong DeFi, khi tất cả thông tin giao dịch và mã nguồn trong hợp đồng thông minh đều được công khai, tạo điều kiện cho mọi người có thể tìm kiếm và xác thực một cách minh bạch.
Thứ tư, tính mở và không cần cấp phép (Open & Permissionless) của DeFi cho phép người dùng tự do tạo ứng dụng DeFi hoặc tham gia sử dụng dịch vụ có sẵn qua mạng internet mà không yêu cầu cung cấp bất kỳ thông tin cá nhân nào.
Tính ẩn danh (Anonymity) là một lợi ích quan trọng, khi thông tin duy nhất mà người dùng cần chia sẻ là địa chỉ ví, giúp đảm bảo tính ẩn danh và quyền riêng tư của họ.
Cuối cùng, tính tự quản (Self-custody) của DeFi mang lại quyền kiểm soát hoàn toàn cho người dùng đối với tài sản và ví blockchain thông qua private key hoặc seed phrase được mã hoá, cho họ vào khả năng linh hoạt và tự chủ trong thị trường DeFi.
Cốt lõi của DeFi
Blockchain, với cấu trúc chuỗi khối và tính phân tán đã phát triển thành một sổ cái kỹ thuật số ghi lại mọi giao dịch trong mạng lưới, giúp truy cập được từ mọi nơi. Tính bất biến và mã nguồn mở của blockchain tạo ra sự minh bạch, mã hóa dữ liệu và đảm bảo an ninh thông qua khóa bảo mật và quyền riêng tư.
Đặc điểm này của blockchain là nền tảng lý tưởng cho hợp đồng thông minh, hay còn gọi là smart contract, để phát và mở rộng lĩnh vực DeFi. Những hợp đồng này tự động không cần sự cho phép và không phụ thuộc vào sự tin cậy từ người khác nhờ vào tính phi tập trung, dữ liệu bất biến và tính minh bạch của blockchain.
Hợp đồng thông minh không chỉ là một tập hợp các quy tắc và điều khoản, mà chúng còn là một phần của lớp giao thức phát triển trên cơ sở hạ tầng blockchain. Chúng được lưu trữ và chạy song song với các trình xác thực của mạng lưới blockchain, giống như lớp giao thức phát triển trên lớp hạ tầng của blockchain.
So sánh với ứng dụng và giao thức Web hiện nay, mà chúng ta chỉ có thể tương tác với bề mặt giao diện lập trình, hợp đồng thông minh của DeFi lại mở cửa cho người dùng, cho phép họ dễ dàng truy cập và kiểm soát các logic giao thức bên trong thông qua mã nguồn mở. Điều này tạo ra sự minh bạch và sự tương tác đặc biệt trong thế giới tài chính phi tập trung.
So sánh CeFi và DeFi
So sánh CeFi và DeFi
Tài chính phi tập trung (DeFi) đánh dấu sự khác biệt toàn diện so với các tổ chức và ngân hàng tài chính truyền thống, hoạt động dựa trên nguyên tắc phi tập trung.
Trong tài chính tập trung, tiền được giữ bởi các ngân hàng và bên thứ ba, những đối tác giúp chuyển động tiền giữa các bên với việc thu phí cho mỗi dịch vụ được sử dụng. Mọi giao dịch thẻ tín dụng bắt đầu từ người bán và di chuyển qua ngân hàng chấp nhận, sau đó chuyển tiếp thông tin thẻ đến mạng thẻ tín dụng.
Trái lại, DeFi loại bỏ các trung gian bằng cách cho phép cá nhân, nhà buôn và doanh nghiệp thực hiện các giao dịch tài chính thông qua công nghệ mới nổi. Sử dụng các mạng tài chính ngang hàng, DeFi sử dụng giao thức an ninh, kết nối, phần mềm và tiến bộ về phần cứng.
Mọi người có thể thực hiện các giao dịch tài chính bao gồm cho vay, giao dịch và vay mượn thông qua phần mềm ghi lại và xác minh các hoạt động tài chính trong cơ sở dữ liệu phân tán. Hệ thống này có sẵn từ mọi nơi có kết nối internet, thu thập và tổng hợp dữ liệu từ tất cả người dùng và sử dụng cơ chế đồng thuận để xác minh.
Tuy nhiên, sự ẩn danh của DeFi không đầy đủ, mặc dùng các khoản giao dịch không hiển thị tên cá nhân, nhưng vẫn có thể được theo dõi bởi các đơn vị có quyền truy cập, bao gồm cả chính phủ và cơ quan luật pháp, nhằm bảo vệ lợi ích tài chính cá nhân. DeFi, qua đó, mang lại sự kiểm soát và tiện lợi cho người dùng, đồng thời mở ra thách thức về quản lý quyền riêng tư.
Các thành phần của DeFi
DeFi không phải là mô hình tài chính đơn giản mà là một hệ thống kiến trúc hạ tầng phức tạp với nhiều layer chồng lên nhau, mỗi layer có một mục đích khác nhau. Sự kết hợp này tạo ra cơ sở hạ tầng mở và có khả năng tổng hợp cao, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng, chia sẻ và tận dụng các tính năng khác nhau của các layer.
Đều quan trọng là phải nhận ra rằng mỗi một layer trong DeFi có sự ưu tiên và tính an toàn chỉ được đảm bảo phụ thuộc vào tính an toàn của layer thấp hơn.
Ví dụ: Nếu layer xử lý giao dịch trên blockchain bị xâm phạm, tất cả các layer phía trên sẽ trở nên không an toàn. Tương tự, việc sử dụng sổ cái được cấp phép làm nền tảng sẽ làm giảm hiệu suất của các nỗ lực phân quyền trên các layer tiếp theo.
Các layer trong hệ thống DeFi
Layer xử lý và xác thực giao dịch (settlement layer)
Layer này bao gồm blockchain và các native token như ETH, BNB. Layer này cung cấp nền tảng để lưu trữ thông tin quyền sở hữu một cách an toàn và thực hiện các thay đổi trạng thái theo quy tắc. Blockchain đóng vai trò như một layer để giải quyết tranh chấp và thực thi các giao dịch.
Layer tài sản (asset layer)
Layer này lưu trữ tài sản bao gồm tất cả các tài sản được tạo ra dựa trên trên blockchain chính. Được biết đến với tên gọi là token, chúng là các đại diện của giá trị và quyền lợi của các ứng dụng được phát triển dựa trên blockchain chính.
Layer giao thức (protocol layer)
Layer giao thức cung cấp các tiêu chuẩn cho các trường hợp sử dụng cụ thể như sàn giao dịch phi tập trung, thị trường nợ, công cụ phái sinh và quản lý tài sản trên chuỗi. Được triển khai dưới dạng các hợp đồng thông minh, các giao thức này có khả năng tương tác cao và có thể truy cập bởi bất kỳ người dùng nào.
Layer ứng dụng (application layer)
Lớp này tạo ra các ứng dụng giao tiếp trực tiếp với các giao thức. Tương tác thông minh được tóm tắt qua giao diện người dùng trực quan, giúp làm cho DeFi trở nên dễ sử dụng.
Layer tổng hợp và điều phối (aggregator layer)
Aggregator layer là một layer giúp mở rộng của lớp ứng dụng, nơi các trang web tổng hợp cung cấp nền tảng để người dùng kết nối với nhiều ứng dụng và giao thức. Họ hỗ trợ người dùng thực hiện các tác vụ phức tạp bằng cách kết nối với nhiều giao thức đồng thời và kết hợp thông tin liên quan một cách rõ ràng và ngắn gọn.
Các sản phẩm của DeFi
Stablecoin
Stablecoin, nghĩa là đồng tiền ổn định, được thiết kế để duy trì giá trị và thường liên kết với giá của các tài sản trong thế giới thực như đồng USD. Điểm đặc biệt của stablecoin là khả năng giữ giá trị ổn định và việc phát hành trên blockchain với mã hóa tài sản. Cơ chế phát hành bao gồm thế chấp off-chain, thế chấp on-chain và phát hành thông qua thuật toán, tạo nên một công cụ tài chính linh hoạt và đáng tin cậy.
Bạn có thể xem thêm tại đây: Stablecoin là gì? Top 5 đồng Stablecoin trong thị trường Crypto
DEX
Sản giao dịch phi tập trung hay còn được gọi tắt là DEX, là một thành phần quan trọng trên blockchain, cho phép giao dịch ngang hàng mà không cần lưu ký tài sản. Đặc điểm nổi bật của DEX là khả năng giao dịch mà không yêu cầu tài khoản đăng ký và ký quỹ tài sản. Mô hình hoạt động của DEX đa dạng từ Exchange truyền thống đến giao dịch P2P và AMM, tạo ra một môi trường linh hoạt cho người dùng tham gia thị trường.
Bạn có thể xem thêm tại đây: DEX (Decentralized Exchange) là gì? Sự khác biệt giữa sàn tập trung (CEX) và phi tập trung (DEX) bạn nên biết?
Lending và Borrowing
Sản phẩm vay và cho vay (Lending và Borrowing) trong hệ sinh thái DeFi hoạt động giữa người vay và người cho vay mà không yêu cầu xác minh danh tính. Điều này tạo ra một môi trường tài chính phi tập trung và linh hoạt, nơi mà việc đảm bảo hoàn toàn bằng tài sản thế chấp on-chain hoặc off-chain.
Bạn có thể quan tâm: Lending và Borrowing là gì? Đâu là điểm đặc biệt của hình thức cho vay và vay trong thị trường DeFi?
Derivatives
Sản phẩm phái sinh (Derivatives) trong DeFi được mã hóa dưới dạng token, cho phép gắn với giá của tài sản khác hoặc dự báo sự kiện. Điều đặc biệt là việc sử dụng oracle như Chainlink và Pyth network để theo dõi giá, đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong các giao dịch.
Asset management
Quản lý tài sản trong DeFi mang đến sự đa dạng hóa danh mục đầu tư thông qua các quỹ trực tuyến, không yêu cầu người giám sát. Điều này tạo ra một phương tiện tự động thông qua hợp đồng thông minh, giúp người dùng quản lý tài chính một cách hiệu quả và linh hoạt.
Insurance
Bảo hiểm DeFi cung cấp bảo vệ cho các giao thức và hoạt động trước rủi ro thông qua mô hình bảo hiểm ngang hàng. Điều này giúp tăng cường sự an toàn và tin cậy trong hệ sinh thái DeFi.
NFT
Sản phẩm NFT (Non-Fungible Token) đại diện cho quyền sở hữu duy nhất của tài sản trên blockchain, mở ra nhiều cơ hội mới trong nghệ thuật, âm nhạc, thể thao và game. Điểm đặc biệt của NFT là tính độc nhất và khả năng áp dụng đa dạng trong nhiều lĩnh vực sáng tạo.
Wallet
Ví blockchain không chỉ là nơi lưu trữ mà còn kết hợp tính năng sử dụng tài sản DeFi, mang lại trải nghiệm all-in-one cho người dùng. Điều này giúp tối ưu hóa tiện ích và thuận lợi trong việc quản lý tài chính trong môi trường DeFi đa dạng và phát triển.
Lợi ích của DeFi
Tiếp cận dịch vụ tài chính
Tài chính phi tập trung cung cấp cơ hội cho sự đa dạng tài chính bằng cách cho phép những người có hạn chế trong việc tiếp cận các dịch vụ ngân hàng truyền thống tham gia vào các hoạt động tài chính. Với DeFi, bất kỳ ai có kết nối internet đều có thể tiếp cận các dịch vụ tài chính như cho vay mượn và giao dịch, bất kể địa điểm hoặc tình trạng kinh tế của họ.
Giao dịch minh bạch và được kiểm tra
Sự minh bạch của công nghệ blockchain cho phép bất kỳ ai theo dõi và xác minh các giao dịch. Điều này làm cho DeFi an toàn và đáng tin cậy hơn so với các hệ thống tài chính truyền thống, vì nó giảm nguy cơ gian lận và tham nhũng.
Phi tập trung
Các nền tảng DeFi được phi tập trung, có nghĩa là chúng không được kiểm soát bởi một cơ quan trung ương. Điều này loại bỏ sự cần đến trung gian, như ngân hàng và giảm phí giao dịch.
Lập trình
Các hợp đồng thông minh trong các nền tảng DeFi có thể được lập trình, có nghĩa là chúng có thể được tùy chỉnh để phù hợp với nhu cầu cụ thể của người dùng. Điều này cho phép tạo ra các công cụ và dịch vụ tài chính mới mà trước đây không khả thi trong tài chính truyền thống.
Yield Farming
Yield Farming là một khái niệm mới trong DeFi, liên quan đến việc kiếm lợi nhuận thông qua việc cung cấp thanh khoản cho một giao thức DeFi. Điều này có thể tạo ra lợi nhuận cao cho nhà đầu tư, nhưng cũng đi kèm với những rủi ro như impermanent loss.
Đổi mới và tiềm năng
DeFi là một ngành công nghiệp khá mới và vẫn còn rất nhiều không gian cho sự đổi mới và phát triển. Các nhà phát triển liên tục làm việc trên các ứng dụng và nền tảng mới có thể mở rộng khả năng của DeFi và tạo ra cơ hội mới cho người dùng.
Nhìn chung, DeFi mang lại nhiều cơ hội cho người dùng, từ việc đa dạng hóa tài chính và minh bạch đến đổi mới và tùy chỉnh. Tuy nhiên, những cơ hội này cũng đi kèm với những thách thức, như không chắc chắn về quy định và rủi ro bảo mật, mà cần phải giải quyết để DeFi có thể đạt được toàn bộ tiềm năng của mình.
Những thách thức của DeFi
Quy định
Một trong những thách thức lớn nhất đối mặt DeFi là sự không chắc chắn về quy định. Trong khi một số quốc gia đã thân thiện với DeFi, những nước khác lại tỏ ra hoài nghi hơn và chưa rõ làm thế nào các nền tảng DeFi sẽ được quy định trong tương lai. Điều này tạo ra sự không chắc chắn đối với cả những nhà phát triển và người dùng DeFi, vì họ có thể không biết cách hoạt động đúng luật.
Bảo mật
Vì các ứng dụng DeFi được xây dựng trên các mã nguồn mở và blockchain, chúng dễ bị tấn công và gặp rủi ro bảo mật khác. Khi giá trị của tài sản DeFi tăng, sự kích thích cho hacker cũng tăng. Do đó, việc đảm bảo rằng các ứng dụng DeFi an toàn và nguồn vốn của người dùng được bảo vệ là quan trọng.
Tương thích
Hiện nay, hệ sinh thái DeFi là vô cùng đa dạng cùng với các nền tảng khác nhau hoạt động độc lập. Điều này có thể gây khó khăn cho người dùng chuyển đổi tài sản giữa các nền tảng DeFi khác nhau, điều này có thể được xem là một rào cản cho người dùng phổ thông trong tương lai. Sự tương thích giữa các nền tảng DeFi sẽ là một trong những yếu tố cực kỳ quan trọng để hệ sinh thái có thể phát huy hết tiềm năng của mình.
Khả năng mở rộng
Cơ sở hạ tầng DeFi hiện tại không được thiết kế để xử lý sự tiếp nhận quy mô lớn. Các chi phí cao và thời gian giao dịch chậm trên mạng Ethereum đã trở thành một rào cản lớn cho nhiều người dùng. Do đó, những nhà phát triển DeFi cần tìm cách làm cho nền tảng của họ có khả năng mở rộng hơn và dễ tiếp cận hơn cho người dùng.
Trải nghiệm người dùng
Cuối cùng, trải nghiệm người dùng trên các nền tảng DeFi cần được cải thiện. Nhiều ứng dụng DeFi có giao diện và cách vận hành tương đối khó sử dụng đối với người dùng phổ thông. Do đó, những nhà phát triển các ứng dụng DeFi cần tập trung vào việc tạo ra giao diện thân thiện với người dùng và nguồn tài nguyên giáo dục để giúp người mới dễ dàng sử dụng cũng như tiếp cận tới DeFi hơn.
Giải quyết những thách thức này sẽ quyết định cho sự thành công của DeFi trong tương lai. Song song, đi đôi với những thách thức này thì DeFi cũng có rất nhiều cơ hội và tiềm năng để phát triển cũng như tiếp cận được với “mass-adoption”.
Tổng kết
Qua bài viết trên của Coin68, có thể thấy tương lai của DeFi là một chủ đề rất được mong đợi và cần phải thay đổi nhiều hơn để tiếp tục phát triển. Tiềm năng của DeFi để cách mạng hóa ngành tài chính là rất lớn, tuy nhiên, bài toán mà những nhà phát triển đối mặt là không hề dễ dàng. Coin68 mong rằng trong tương lai, DeFi sẽ khắc phục cũng như cải thiện được những điểm yếu của mình và phát triển hơn trong tương lai.
Thông qua bài viết trên, Coin68 đã cung cấp các thông tin tổng quan về DeFi. Chúc bạn đầu tư thành công!
