DAO 101 – Tất tần tật về Tổ chức Tự trị Phi tập trung (DAO)

DAO là gì?

DAO là từ tiếng Anh viết tắt của Decentralized Autonomous Organization – Tổ chức Tự trị Phi tập trung.

Nói một cách đơn giản, DAO là một cộng đồng chia sẻ chung giá trị.

Các đặc điểm của DAO gồm:

Thành viên có quyền biểu quyết các quyết định quản trị
Làm phẳng hệ thống phân cấp và tạo dòng công việc linh hoạt
Phân bổ nguồn lực để đạt được nhiệm vụ cốt lõi

Dù lớn hay nhỏ, DAO luôn tìm cách giải quyết nhiệm vụ cốt lõi đã đặt ra lúc ban đầu và phát triển nhóm thành một cộng đồng hướng tới thành công.

Phân loại DAO

Có nhiều cách phân loại DAO khác nhau. Tuy nhiên, nếu phân chia theo chức năng hoạt động – vốn là cách phân loại phổ biến nhất – thì DAO bao gồm các dạng sau:

1. Hệ điều hành DAO (DAO Operating System)

Đây là dạng thức đầu tiên của DAO. Hệ điều hành DAO cung cấp bản mẫu, khuôn khổ và công cụ để người dùng có thể tổng hợp tài nguyên và bắt đầu khởi chạy DAO của mình.

Thông thường, Hệ điều hành DAO cung cấp hợp đồng thông minh, giao diện kỹ thuật để giúp người dùng khởi tạo DAO.

Hệ điều hành DAO giúp mọi người dễ dàng bắt đầu một DAO riêng của mình dù với kỹ năng kỹ thuật hạn chế.

Ví dụ: DaoStack, DaoHaus, Orca.

2. DAO Tài trợ (Grants DAO)

Sau khi đã có Hệ điều hành DAO làm bộ công cụ phát triển DAO, thì use-case hay ứng dụng thực tế đầu tiên của DAO là DAO với mục đích tài trợ, đúng như tên gọi là DAO Tài trợ.

Cộng đồng quyên góp quỹ vốn và sử dụng DAO để bỏ phiếu (vote) xem sẽ dùng quỹ vốn đó phân bổ cho những người đóng góp như thế nào.

Điểm đáng chú ý là quản trị DAO này được tiến hành thông qua các cổ phiếu không thể chuyển nhượng, nghĩa là DAO không có động lực lợi nhuận tài chính, mà chỉ vì mục tiêu chung của cộng đồng DAO.

Thông qua DAO Tài trợ, việc phân bổ nguồn vốn ở các cộng đồng phù hợp sẽ nhanh chóng và đơn giản hơn rất nhiều so với quy trình phân bổ vốn ở các tổ chức truyền thống.

Ví dụ:

Một trong những DAO Tài trợ nổi bật nhất hiện nay là Uniswap Grants – Chương trình tài trợ Uniswap. Ngoài ra còn có AAVE Grants, Compound Grants,…

Hoặc có thể nói, hầu hết các chương trình Grants trong DeFi hiện nay đều là DAO Tài trợ.

3. DAO Giao thức (Protocol DAO)

Như đã nói ở trên, DAO Tài trợ sử dụng các cổ phiếu không thể chuyển nhượng để quản trị. Thì đến ứng dụng thứ hai là DAO Giao thức, DAO đã có thể phát hành token ERC20 để giao dịch.

Token do DAO phát hành được sử dụng để quản lý giao thức, nghĩa là token holder có quyền đề xuất, bỏ phiếu và thực hiện các thay đổi đối với cơ chế của DAO.

Thường thấy nhất, cộng đồng DAO giao thức sẽ bỏ phiếu về cách phân phối token, liquidity mining, yield farming hay fair launch,…

DAO Giao thức giúp dự án phát hành token do cộng đồng và vì cộng đồng.

Ví dụ:

4. DAO Đầu tư (Investment DAO)

Khi DAO Giao thức với token có thể giao dịch ra mắt, cộng đồng dễ đi đến ý tưởng là thành lập một dạng thức DAO để ra quyết định đầu tư vào các token đó. Đó chính là DAO Đầu tư.

DAO Đầu tư khác DAO Tài trợ ở chỗ có nhiều rào cản pháp lý hơn, nhưng nhìn chung cũng là dạng thức DAO dùng để ra quyết định phân bổ nguồn vốn.

DAO Đầu tư giúp các thành viên góp vốn và đầu tư vào các dự án ở giai đoạn đầu.

Ví dụ:

Ví dụ nổi bật nhất về DAO Đầu tư hiện nay chính là BitDAO (BIT) với nghi vấn xoay quanh đợt mở bán 381 triệu USD trên MISO.

Các hoạt động chính của BitDAO bao gồm:

Tài trợ cho dự án (giống như DAO Tài trợ);
Phát triển giao thức (thông qua các thỏa thuận hợp tác, xây dựng sản phẩm mới);
Đầu tư theo hình thức token swap: người nắm giữ token BIT sẽ có quyền bỏ phiếu để chọn dự án mà BitDAO sẽ đầu tư. Sau đó BitDAO sẽ hoán đổi ETH và USDC mà quỹ đang quản lý để lấy token của dự án trên các sàn DEX

Ngoài ra còn có các DAO Đầu tư nổi bật khác như:

Duck DAO (DDIM) – DAO gọi vốn cộng đồng nổi tiếng, với launchpad là DuckSTARTER
Flamingo DAO – DAO của dự án Flamingo Finance (FLM)
…

5. DAO Dịch vụ (Service DAO)

Có quỹ vốn để phát triển dự án rồi thì cần gì nữa? Dĩ nhiên là nhân sự rồi!

Đến đây, DAO Dịch vụ ra đời.

Dễ hình dung nhất, DAO Dịch vụ chính là các nền tảng freelancing – nơi thu hút nhân sự các ngành làm việc cho dự án. Dĩ nhiên, khác với những nền tảng freelancing hiện tại như UpWork, Fivver hay Freelancer, các hoạt động của DAO Dịch vụ được quản trị bởi các dòng code, hợp đồng thông minh.

Nhân sự làm việc trên DAO Dịch vụ sẽ nhận lương dưới dạng token ERC20 chứ không phải chuyển khoản hay thanh toán qua Visa, Paypal như cách truyền thống.

DAO Dịch vụ là tương lai của nền tảng việc làm và phân phối công việc trong thế giới tiền mã hóa.

Ví dụ: DeepDAO, PartyDAO, DXdao, MetaFactory, Yield Guild Games (YGG),…

6. DAO Xã hội (Social DAO)

Nếu phiên bản Web3 của Upwork, Fivver là DAO Dịch vụ, thì phiên bản Web3 của Facebook, Telegram chính là DAO Xã hội.

DAO Xã hội tập trung vào nguồn lực xã hội thay vì nguồn lực tài chính như DAO Đầu tư.

Khi mạng xã hội biến chúng ta thành công ty truyền thông, thì DAO Xã hội biến mọi cuộc trò chuyện nhóm thành công việc kinh doanh kỹ thuật số.

Ví dụ: FWB, Seed Club, Radicle, Bored Ape Yacht Club (BAYC), ConstitutionDAO (PEOPLE), LinksDAO,…

7. DAO Sưu tập (Collector DAO)

DAO Sưu tập là tổ chức của những người ưa thích sưu tầm NFT. DAO Sưu tập là chất kết dính giúp nghệ sĩ sáng tạo, nền tảng hay bộ sưu tầm trở thành NFT có giá trị lâu dài.

DAO Sưu tập ươm mầm cho những dự án NFT có giá trị lâu dài.

Ví dụ: MeebitsDAO, JennyDAO,…

8. DAO Truyền thông (Media DAO)

DAO Truyền thông chính là phiên bản Web3 của các trang tin tức, nền tảng nội dung truyền thống.

DAO Truyền thông truyền bá nhận thức và tin tức đến với cộng đồng.

Ví dụ: Một trong những DAO Truyền thông nổi bật nhất hiện nay chính là BanklessDAO và REKT.

Quy luật phát triển chung của DAO

Như hình dưới đây, có thể thấy DAO phát triển theo một đường quang phổ.

Dạng thức DAO “nhẹ” nhất – đơn giản nhất – chính là các DAO tập trung vào nguồn lực xã hội và quản trị off-chain.

Dạng thức DAO “nặng” nhất – phức tạp nhất – chính là các DAO tập trung vào nguồn vốn tài chính và quản trị hoạt động on-chain.

Xu hướng phát triển hiện nay của DAO là đi từ dạng thức DAO phức tạp, quản trị on-chain sang các DAO xã hội đơn giản, trở thành nền kinh tế số tinh gọn.

Các DAO hiện nay bắt đầu từ những cộng đồng, hội nhóm thảo luận bình thường, chứ không bắt buộc phải có cấu trúc blockchain.

Còn với những DAO tập trung vào nguồn lực tài chính, quy trình đang chuyển dần sang off-chain. Chẳng hạn như có một số hoạt động Grants không còn nhiều ràng buộc on-chain nữa, mà có thể cho phép thành viên chuyển tiền nhanh chóng hơn.

Sự dịch chuyển này cho thấy hoạt động gây quỹ có thể áp dụng cho toàn bộ cộng đồng, chứ không phải chỉ được quản trị bởi một nhóm thành viên cốt lõi.

Các công cụ thường dùng trong cộng đồng DAO

– Gnosis Safe: Ví multisig (ví đa chữ ký) dùng để quản lý nguồn quỹ cộng đồng. Ví này chỉ có thể dùng cho Ethereum và token ERC20.

– Snapshot: Nền tảng bỏ phiếu off-chain trong việc quản trị token của dự án. Trên Snapshot bạn sẽ tìm thấy không gian dành cho đề xuất của các dự án DeFi nổi bật hiện nay như Balancer, Bancor, Aavegotchi, The Graph,…

– Discourse: Đây là nền tảng diễn đàn thường được sử dụng để thảo luận về các đề xuất quản trị.

– Mirror: Tài trợ cho các sản phẩm sáng tạo thông qua quỹ cộng đồng được token hóa. Sau Medium, Substack thì [tên].mirror.xyz chính là nền tảng giúp người dùng sáng tạo nội dung đơn giản, dễ dùng.

– Tally: Dashboard giúp theo dõi các đề xuất quản trị on-chain. Trên Tally bạn sẽ tìm thấy thông tin chi tiết của các đề xuất thuộc Gitcoin, Uniswap, Compound, Fei Protocol,…

Jane

Có thể bạn quan tâm: