ZKsync Lite sẽ bị “khai tử” từ năm 2026. Ảnh: Pintu
Thông báo thời điểm dừng ZKsync Lite
ZKsync chuẩn bị khép lại chương đầu tiên trong lịch sử mở rộng Ethereum với xác nhận sẽ ngừng hoạt động ZKsync Lite vào năm 2026, chính thức đặt dấu chấm hết cho ZK rollup đầu tiên từng được triển khai trên mạng lưới này từ 2020.
📌In 2026, we plan to deprecate ZKsync Lite (aka ZKsync 1.0), the original ZK-rollup we launched on Ethereum.
— ZKsync (@zksync) December 7, 2025
This is a planned, orderly sunset for a system that has served its purpose and does not affect any other ZKsync systems.
Theo đội ngũ phát triển, đây là một quá trình đóng cửa có trật tự, với lộ trình rõ ràng và kế hoạch hướng dẫn dịch chuyển tài sản sẽ được công bố trong thời gian tới. Động thái này được cho là sẽ không ảnh hưởng đến các sản phẩm khác trong hệ sinh thái ZKsync hiện tại.
Ra mắt từ tháng 06/2020 dưới tên gọi ZKsync 1.0, phiên bản Lite từng là lời hồi đáp sớm nhất của Ethereum trước bài toán mở rộng. Hệ thống hỗ trợ chuyển token, giao dịch hoán đổi tức thì và mint NFT, nhưng không có khả năng thực thi smart contract - đó chính là một giới hạn khiến Lite nhanh chóng bị vượt mặt khi thế hệ zkEVM ra đời.
Tuy vậy, vai trò lịch sử của Lite là không thể phủ nhận, là nền tảng chứng minh ZK rollup có thể hoạt động ổn định ở quy mô thực tế, đặt viên gạch đầu tiên cho thế hệ hạ tầng zero-knowledge về sau.
Hiện tại, ZKsync Lite gần như đã “đóng băng” về mặt hoạt động. Số giao dịch mỗi ngày ở mức rất thấp, dù vẫn còn khoảng 50 triệu USD tài sản người dùng đang nằm trong các bridge của mạng lưới. ZKsync khẳng định toàn bộ tài sản vẫn an toàn và chức năng rút về layer-1 Ethereum sẽ tiếp tục hoạt động xuyên suốt quá trình khai tử, nhằm tránh kịch bản mắc kẹt thanh khoản.
Quyết định dừng Lite thực chất chỉ là phần nổi của chiến lược lớn hơn. Matter Labs - đội ngũ đứng sau ZKsync - vốn dĩ đã ngừng phát triển Lite từ năm 2023, mà tập trung ra mắt ZKsync Era, zkEVM hoàn chỉnh cho phép triển khai smart contract tùy ý mà vẫn giữ được yếu tố bảo mật của Ethereum. Từ đó, ZKsync chuyển trọng tâm sang kiến trúc modular thông qua ZK Stack và các hệ thống chuyên biệt như Prividiums, nhắm tới mô hình đa chuỗi, riêng tư cấp doanh nghiệp và khả năng mở rộng linh hoạt.
Dự án đang tái cơ cấu toàn diện
Mặt khác, nội bộ hệ sinh thái ZKsync đang trải qua giai đoạn thanh lọc mạnh. Gần đây, dự án đã chấm dứt chương trình thưởng thanh khoản Ignite trong bối cảnh thị trường kém thuận lợi. Song song đó, một số giao thức lớn bắt đầu xem xét lại mức độ ưu tiên dành cho ZKsync do doanh thu thực tế còn thấp.
Hồi đầu tháng 11, hệ sinh thái này còn đề xuất cải tổ tokenomics cho token ZK. Theo đề xuất mới, ZK sẽ chuyển vai trò từ token quản trị đơn thuần sang tài sản gắn với dòng tiền thực, với cơ chế sử dụng doanh thu mạng để mua lại và đốt token, đồng thời thưởng cho hoạt động staking và phát triển hệ sinh thái, nhằm tạo ra vòng lặp giá trị khép kín giữa hoạt động mạng lưới và giá trị token.
Tại thời điểm đó, dự án còn được tiếp thêm động lực mạnh mẽ từ Vitalik Buterin. Nhà sáng lập Ethereum đã lên tiếng cho rằng ZKsync đang bị định giá thấp dù đang làm rất tốt. Chỉ vài giờ sau bình luận, giá ZK lập tức tăng vọt hơn 150%, trở thành một trong những token layer-2 có hiệu suất mạnh nhất thị trường ngày hôm ấy. Dù vậy, giá ZK vẫn lao dốc đến 45% trong tháng và kể từ khi niêm yết.
Biến động giá ZK kể từ khi niêm yết giao dịch, ảnh chụp màn hình trên Coingecko vào lúc 11:05 AM ngày 08/12/2025
Nhìn chung, việc giải thể bản Lite cũng có thể là cửa sổ cơ hội quan trọng, đồng nghĩa ZKsync gần như dồn toàn bộ nguồn lực cho Era và ZK Stack, trong bối cảnh chuẩn bị triển khai các bản nâng cấp hiệu năng lớn. Nếu quá trình di trú diễn ra mạch lạc và hệ sinh thái zkEVM đủ sức hút với nhà phát triển, đây có thể là thời điểm ZKsync tái định vị mình như một trụ cột thực sự trong hạ tầng layer-2 của Ethereum.
Coin68 tổng hợp
