Dạo gần đây, cộng đồng tiền mã hóa đang xôn xao về sự ra mắt của Cosmos 2.0 – chủ yếu xoay quanh chiến lược app-chain trên hệ sinh thái của nền tảng “Internet of Blockchain” này. Cụ thể luận điểm này là gì và Cosmos 2.0 có ảnh hưởng như thế nào tới giá trị của ATOM trong tương lai, mời các bạn xem tiếp trong bài viết này nhé!
“Thuyết” App-chain và Cosmos 2.0
App-chain là gì?
Định nghĩa
App-chain, nguyên văn là “application-specific blockchain”, là một blockchain được thiết kế nên để phục vụ cho một ứng dụng duy nhất thay vì trở thành một nền tảng công cộng phục vụ nhiều ứng dụng cùng một lúc như Ethereum hay Solana.
Vì sao chúng ta lại cần tới app-chain?
Một ứng dụng được xây dựng trên một blockchain công cộng khi phát triển tới một mức nào đó sẽ có yêu cầu cao hơn về công suất và tốc độ từ blockchain nền tảng để đảm bảo trải nghiệm người dùng luôn được tối ưu hóa. Trong trường hợp này, việc tự xây dựng một blockchain riêng đối với các dự án DeFi hay GameFi là cần thiết để đảm bảo sản phẩm của mình duy trì được phí gas ổn định với năng suất xử lý giao dịch nhiều hơn trong một khoảng thời gian nhất định, dẫn đến nhu cầu làm app-chain.
Hơn nữa, nếu các dự án có nhu cầu ứng dụng một loại công nghệ đặc biệt không có sẵn trên các blockchain công cộng, kế hoạch tự xây dựng app-chain cũng nên được cân nhắc đến. Lấy ví dụ về công nghệ zero-knowledge (ZK) thường được sử dụng để bảo vệ quyền riêng tư hoặc để tăng tốc độ giao dịch trên các Layer-2 của Ethereum nhưng vẫn duy trì được tính bảo mật cho hệ thống: máy ảo của Ethereum trước nay không hỗ trợ công nghệ này (vì đội ngũ Ethereum khi xây dựng blockchain cũng chưa từng nghĩ tới trường hợp ứng dụng công nghệ ZK vào blockchain), cho nên các ZK-rollups như StarkEx phải sử dụng tới ngôn ngữ lập trình riêng là Cairo để tạo ra các bằng chứng xác thực (proof) cho một tổ hợp các giao dịch trước khi gửi chúng lên mainnet của Ethereum.
Aztec, trước đây là một giao thức bảo vệ quyền riêng tư khi giao dịch trên Ethereum, đã đi theo hướng phát triển app-chain cho riêng mình khi tự phát hành rollup sử dụng công nghệ ZK để duy trì được sự riêng tư nhưng vẫn có thể giảm phí giao dịch xuống mức thấp hơn cho người dùng.
Việc tự xây dựng app-chain cũng được xem là một cách các dự án tạo thêm giá trị cho token của mình. Khi sử dụng một ứng dụng trên một blockchain công cộng, người dùng cần phải trả hai khoản phí, một là phí dịch vụ trả cho dự án và phí giao dịch trên nền tảng blockchain, vốn được dùng để đảm bảo sự an toàn cho ứng dụng. Nếu tự xây dựng một blockchain riêng, các ứng dụng có thể giảm bớt phần phí giao dịch trên nền tảng blockchain và đảm bảo rằng những khoản phí mà người dùng cần trả sẽ phần nhiều quy tụ thành doanh thu riêng cho dự án.
Xem thêm: Interchain là gì
Rủi ro của việc xây dựng app-chain
Vấn đề lớn nhất của việc tự xây dựng một blockchain riêng là tính bảo mật. Trách nhiệm đảm bảo tính bảo mật trên các nền tảng blockchain công cộng như Ethereum được gánh vác bởi một tập thể lớn các validator, và tập thể này các lớn mạnh thì tính bảo mật sẽ càng được củng cố. Ngược lại, với các blockchain mới được xây dựng, số lượng các validator chưa thể “hùng mạnh” như các blockchain có tuổi đời lâu năm hơn nên tính bảo mật cũng chưa thể nào sánh bằng. Không những vậy, chỉ riêng việc thu hút validator đối với các dự án blockchain mới cũng là một vấn đề khá đau đầu vì đôi khi phần thưởng (reward) dưới dạng token của dự án không đủ bù đắp cho chi phí năng lượng mà validator phải bỏ ra để chạy node.
Một vấn đề khác cũng liên quan tới tính bảo mật khi xây dựng app-chain là việc xây dựng các cầu nối – bridge. Việc xây dựng cầu nối là vô cùng cần thiết với các app-chain để người dùng có thể thuận tiện luân chuyển tài sản của mình sang một hệ sinh thái mới, nhưng nó cũng đồng thời là một lỗ hổng thường xuyên bị tấn công bởi các hackers vì lỗi tiềm ẩn trong các hợp đồng thông minh (như vụ tấn công vào Wormhole gây thiệt hại hơn 300 triệu USD) hay vì sự tập trung hóa khi quản lý các cầu nối này (điển hình là vụ hack cầu nối Ronin gây thất thoát hơn 600 triệu USD).
Thứ hai, khi xây dựng ứng dụng trên một blockchain độc lập cũng có nghĩa là tính composability – khả năng tích hợp và tương tác với một ứng dụng khác cũng sẽ giảm đi rất nhiều. Khi các ứng dụng được xây dựng trên cùng một blockchain, tính năng của chúng có thể dựa vào một hoặc nhiều nền tảng khác để giúp trải nghiệm người dùng được mượt mà hơn, ví dụ như cho phép người dùng thực hiện một lệnh giao dịch thông qua nhiều AMMs khác nhau để có giá tốt nhất mà không phải luân chuyển qua lại nhiều lần giữa các giao thức.
Tất cả những vấn đều nêu trên, cộng với một loạt các phần cơ sở hạ tầng khác cần được xây dựng để một blockchain vận hành ổn định sẽ làm tăng thêm thời gian và chi phí mà một dự án phải bỏ ra để xây dựng đế chế app-chain cho riêng mình.
Những rủi ro khi xây dựng app-chain
Vậy Cosmos 2.0 sẽ giải quyết bài toán app-chain này như thế nào?
Cosmos 2.0 và bài toán app-chain
Trước khi Cosmos 2.0 diễn ra, cơ sở hạ tầng hiện tại của Cosmos đã phần nào giải quyết được bài toán về chi phí và thời gian để xây dựng blockchain cho các dự án thông qua Cosmos SDK – bộ công cụ phát triển các blockchain Proof-of-Stake với mã nguồn mở.
Vấn đề bảo mật của các cầu nối cũng đã được đảm bảo thông qua IBC – cầu nối giúp các blockchain trên Cosmos có thể giao tiếp và tương tác với nhau một cách an toàn (lưu ý rằng không phải blockchain nào được xây dựng trên Cosmos cũng có thể được kết nối với IBC – chúng cần phải đạt một số tiêu chí nhất định về cơ sở hạ tầng để trở nên tương thích với cầu nối này).
Trong bản cập nhật Theta đã hoàn thành vào tháng 3 năm nay, tính composability của các blockchain trên Cosmos đã được cải thiện thông qua tính năng Interchain Accounts. Cụ thể, Interchain Accounts cho phép một blockchain tạo và kiểm soát một account trên blockchain khác trong Cosmos (thông qua cầu nối IBC), và điều đó có nghĩa là trải nghiệm người dùng giữa các blockchain trên Cosmos sẽ trở nên mượt mà và thuận tiện hơn rất nhiều. Một số ứng dụng trên Cosmos có thể được triển khai nhờ vào Interchain Accounts bao gồm:
- CDPs: các nhà đầu tư có thể vay nợ trên một dự án của blockchain A bằng tài sản thế chấp đang có từ blockchain B
- Biểu quyết xuyên chuỗi (interchain governance): nền tảng liquid staking Quicksilver có thể cho phép người dùng khôi phục quyền biểu quyết với qAssets (vì thông thường, việc người dùng chuyển tokens của mình cho các validators để có thêm thu nhập thụ động từ staking cũng có nghĩa là họ trao đi quyền biểu quyết của mình cho các validators này, nhưng với Interchain Accounts, quyền biểu quyết sẽ được khôi phục thông qua liquid staking tokens, tức qAssets)
- Giao dịch các tài sản thuộc các blockchain khác nhau trên giao thức của Osmosis
Một trong những thay đổi quan trọng nhất đối với hệ sinh thái Cosmos trong các lần cập nhật tiếp theo vào Q1 và Q3 năm 2023 là Interchain Security.
Cụ thể, các blockchains mới được xây dựng trên Cosmos có thể trả một khoản phí để các validators trên Cosmos Hub bảo vệ cho blockchain của họ, để họ có thể chuyên tâm hơn vào việc xây dựng sản phẩm (tuy nhiên trước đó các dự án này cần phải nộp một bản đề xuất để xin phép sử dụng các validator của Cosmos Hub, và nếu được thông qua, họ mới có thể chính thức sử dụng Interchain Security cho dự án của mình).
Không những vậy, các blockchains trong hệ sinh thái của Cosmos cũng có thể được sử dụng để đảm nhận một số chức năng chính của Cosmos Hub, ví dụ như Quicksilver sẽ chịu trách nhiệm cho một hệ thống liquid staking trên Cosmos, từ đó giúp giảm bớt khối lượng công việc cho Cosmos Hub nhưng vẫn đảm bảo được mục tiêu gắn kết các dự án trong hệ sinh thái này tốt hơn.
Dịch vụ Interchain Security này của Cosmos Hub còn có thể giải quyết vấn đề mà hầu hết các dự án non trẻ phải đối mặt: tung ra những chương trình khích lệ hấp dẫn đối với các validators với mức thưởng bằng token dự án khá cao, đồng nghĩa với đẩy một lượng lớn token dự án ra thị trường ngay ở giai đoạn đầu, từ đó gây rủi ro bán tháo cao làm giảm giá token dự án về sau này. Với Interchain Security, dự án có thể phân phối token một cách công bằng và đều đặn hơn, đủ để xây dựng và phát triển một cộng đồng lớn mạnh và bền vững hơn trong tương lai.
Cấu trúc Interchain Security của Cosmos
Hiện tại, các chi tiết kỹ thuật về Interchain Security đã được công bố và đang bước vào quá trình thử nghiệm (testing). Vào ngày 21/09 vừa qua, cộng đồng Cosmos đang gửi một bản đề xuất để xin hỗ trợ 20,000 ATOM từ Community Pool của Cosmos Hub để triển khai public testnet cho tính năng Interchain Security. 10,000 ATOM sẽ được dùng làm phần thưởng cho các validators hoàn thành được các cột mốc đã đặt ra khi thử nghiệm Interchain Security trên testnet, và 10,000 ATOM còn lại sẽ được dùng làm phần thưởng cho những ai tìm ra được vấn đề hoặc phát triển được bộ công cụ mới dành cho tính năng này.
Nếu mọi thứ diễn ra theo đúng lịch trình, phiên bản Interchain Security V1 sẽ chính thức được trình làng vào Q1 năm 2023.
Một số thông tin đáng chú ý khác
Như vậy, thông qua Interchain Security, giá trị của các hoạt động trên hệ sinh thái Cosmos sẽ được tích lũy về cho token ATOM nhiều hơn. Bên cạnh đó, theo tiết lộ của Zaki Manian, một trong những thành viên kì cựu có rất nhiều đóng góp to lớn cho cộng đồng Cosmos, ATOM sẽ có một lịch trình lạm phát (inflation schedule) mới. “Chúng tôi sẽ biến EIP-1559 trông giống như một trò đùa”, Zaki đã tự tin nói như vậy trong một tập podcast với trang tin tức Blockworks hôm 19/09, ẩn ý về một cơ chế đốt token mới để tạo áp lực giảm phát cho ATOM.
Tạm kết
Tính tới tháng 8 năm 2022, đã có khoảng 50 blockchain đang chạy trên Cosmos, và con số này sẽ còn tăng nữa trong tương lai nhờ vào Cosmos SDK và khả năng giao tiếp giữa các blockchains với nhau (interoperability) được hỗ trợ bởi cầu nối IBC. Việc bổ sung thêm tính năng Interchain Security sẽ là một bước đệm quan trọng nữa giúp Cosmos hoàn thành sứ mệnh của mình, sứ mệnh mang tên The Internet of Blockchains.
Mai Phan
Xem thêm các bài viết khác của tác giả Mai Phan:
