Trong bối cảnh DeFi phát triển mạnh, nhu cầu giao dịch phái sinh minh bạch và phi tập trung ngày càng tăng. Perp DEX (Perpetual Decentralized Exchange) ra đời nhằm mang các công cụ giao dịch chuyên nghiệp của CEX lên blockchain, cho phép trader sử dụng đòn bẩy và hợp đồng vĩnh cửu mà vẫn giữ quyền kiểm soát tài sản. Vậy Perp DEX là gì? Hãy cùng Coin68 tìm hiểu về các sàn Perp DEX qua bài viết dưới đây nhé!
Perp DEX là gì? Tổng hợp các sàn Perp DEX bạn nên trải nghiệm
Perp DEX là gì?
Perp DEX là sàn giao dịch phi tập trung chuyên dành cho các hợp đồng tương lai vĩnh cửu (perpetual futures) – một dạng công cụ phái sinh cho phép người dùng đặt lệnh long hoặc short mà không có ngày đáo hạn.
Perp DEX là gì?
Khác với các sàn phái sinh tập trung (Perp CEX) như Binance Futures, Perp DEX hoạt động hoàn toàn trên blockchain thông qua smart contract, giúp người dùng giao dịch minh bạch, tự giữ tài sản của mình trong ví cá nhân mà không cần trung gian hay xác minh danh tính (KYC). Với cơ chế Funding Rate để giữ giá hợp đồng sát với thị trường spot, cùng khả năng đòn bẩy cao và thanh khoản on-chain, Perp DEX đang trở thành một trong những mảnh ghép quan trọng nhất của hệ sinh thái DeFi, mở ra kỷ nguyên giao dịch phái sinh tự do, phi tập trung và minh bạch.
Điểm đặc biệt của Perp DEX
Điểm đặc biệt nhất của Perp DEX (Perpetual Decentralized Exchange) là việc mang các công cụ giao dịch phái sinh chuyên nghiệp – vốn chỉ có trên sàn tập trung (CEX) – lên một nền tảng phi tập trung, minh bạch và an toàn. Nói cách khác, Perp DEX cho phép người dùng mở vị thế mua hoặc bán hợp đồng tương lai vĩnh cửu với đòn bẩy cao, không cần ký gửi tài sản cho sàn, cũng không lo rủi ro bị khóa tài khoản hay sàn mất khả năng thanh toán.
Toàn bộ hoạt động giao dịch diễn ra trực tiếp trên blockchain thông qua hợp đồng thông minh (smart contract), giúp người dùng tự giữ tài sản trong ví cá nhân và kiểm chứng toàn bộ dữ liệu minh bạch on-chain. Cơ chế Funding Rate hoạt động như một hệ thống tự cân bằng, giúp giá hợp đồng vĩnh cửu luôn bám sát thị trường thực.
Mô hình hoạt động của Perp DEX
Mô hình hoạt động của Perp DEX (Perpetual Decentralized Exchange) được xây dựng trên nền tảng smart contract của blockchain, cho phép toàn bộ quá trình giao dịch phái sinh diễn ra tự động, minh bạch và không cần trung gian.
Về cơ bản, mô hình này gồm bốn thành phần cốt lõi:
Mô hình hoạt động
- Người giao dịch (Trader): Là những người mở vị thế long (mua) hoặc short (bán) hợp đồng tương lai vĩnh cửu. Trader gửi tài sản thế chấp vào hợp đồng thông minh để làm ký quỹ (margin) và có thể sử dụng đòn bẩy nhằm khuếch đại lợi nhuận (hoặc rủi ro).
- Hợp đồng thông minh (Smart Contract): Đây là “bộ máy trung tâm” xử lý mọi hoạt động: nhận ký quỹ, tính toán lãi/lỗ, thực thi thanh lý, thu phí Funding Rate, và ghi nhận dữ liệu lên blockchain. Nhờ đó, toàn bộ hệ thống vận hành tự động, không cần sàn đứng giữa.
- Nguồn dữ liệu giá (Oracle): Cung cấp giá thị trường theo thời gian thực từ nhiều nguồn khác nhau (như Chainlink, Pyth,…). Oracle đảm bảo giá hợp đồng trên Perp DEX luôn phản ánh chính xác giá spot, tránh thao túng và đảm bảo công bằng cho trader.
- Mô hình thanh khoản (Liquidity Model): Đây là điểm khác biệt lớn nhất giữa các Perp DEX. Một số sàn sử dụng vAMM (Virtual Automated Market Maker) để mô phỏng sổ lệnh, số khác dùng on-chain orderbook (như dYdX, Hyperliquid) hoặc mô hình hybrid kết hợp off-chain matching với on-chain settlement.
Dù khác nhau về cơ chế, mục tiêu chung là tạo thanh khoản sâu, khớp lệnh nhanh và giảm trượt giá.
Tổng hợp các sàn Perp DEX
Hyperliquid
Hyperliquid là sàn phái sinh phi tập trung hàng đầu, vận hành trên Hyperliquid L1 – blockchain riêng xây dựng bằng Cosmos SDK. Nền tảng sử dụng công nghệ HyperCore để xử lý sổ lệnh on-chain tốc độ cao, cho trải nghiệm tương đương CEX nhưng hoàn toàn phi tập trung. Với khối lượng giao dịch hơn 300 tỷ USD/tháng, Hyperliquid đang dẫn đầu mảng Perp DEX. Token HYPE được dùng cho phí gas, staking và quản trị hệ sinh thái.
Aster
Aster là dự án Perp DEX được YZi Labs ươm mầm, phát triển trên BNB Chain và nhiều mạng khác. Sàn kết hợp off-chain orderbook với ZK-proof để đạt tốc độ cao và phí thấp, nổi bật với chế độ Unified Margin và phiên bản 1001x cho phép đòn bẩy tới 1001x. Sau khi được CZ nhắc tới, TVL của Aster tăng vọt lên gần 2 tỷ USD chỉ trong một ngày, trở thành đối thủ đáng gờm của Hyperliquid.
EdgeX
EdgeX được xây dựng bằng công nghệ StarkEx của StarkWare, kết hợp xử lý off-chain với thanh toán on-chain để đạt tốc độ lên tới 200.000 TPS. Sàn thiết kế theo kiến trúc module gồm 4 lớp (Settlement, Match Engine, Liquidity, UI), hỗ trợ Perp Trading với đòn bẩy 50x, chế độ Hedge Mode, và eLP Pools sinh lợi cao. EdgeX còn có ứng dụng di động, hướng đến trải nghiệm thân thiện và hiệu suất tương đương CEX.
Lighter
Lighter là sàn phái sinh phi tập trung ứng dụng zk-Rollups chuyên biệt, cho phép xác minh mọi giao dịch bằng zk-SNARKs, đảm bảo tính công bằng và minh bạch tuyệt đối. Sàn áp dụng cơ chế zero-fee, sử dụng Stork oracle để định giá công bằng, và được hậu thuẫn bởi các quỹ lớn như a16z và Lightspeed, hướng tới mô hình perp hoàn toàn minh bạch và tối ưu cho nhà giao dịch chuyên nghiệp.
Paradex
Paradex là Perp DEX xây dựng trên Starknet, được hậu thuẫn bởi Paradigm và tích hợp sâu với Ethereum thông qua SuperChain. Sàn sử dụng zk-encrypted accounts và off-chain orderbook để tăng tốc độ, hỗ trợ hơn 250 thị trường với phí bằng 0 cho người dùng phổ thông. Paradex còn có Vaults sinh lợi và stablecoin XUSD theo mô hình delta-neutral, cùng token DIME làm gas và quản trị.
Góc nhìn về mô hình Perp DEX
Các nhân vật có ảnh hưởng trong ngành crypto đều nhìn nhận Perp DEX (Perpetual Decentralized Exchange) là mảnh ghép quan trọng định hình tương lai của DeFi.
Changpeng Zhao (CZ) bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ với dự án Aster, một Perp DEX được ươm mầm bởi YZi Labs (quỹ đầu tư của chính ông). Sau khi token ASTER ra mắt, CZ đăng bài chúc mừng “Well done! Keep building!” trên X, khiến TVL của Aster tăng từ 370 triệu USD lên 1,86 tỷ USD chỉ trong 24 giờ. Ông cũng từng chia sẻ mong muốn đầu tư vào một Perp DEX có khả năng ẩn sổ lệnh, thể hiện niềm tin vào hướng phát triển bảo mật và minh bạch của mảng này.
Anatoly Yakovenko, đồng sáng lập Solana, lại chọn hành động thực tế khi phát triển Percolator, một Perp DEX riêng trên Solana. Dự án sử dụng mô hình “slabs” – chia sổ lệnh thành nhiều phần nhỏ hoạt động song song để tăng hiệu suất và cạnh tranh thanh khoản giữa các LP, đồng thời đảm bảo an toàn cho người dùng. Đây được xem là nước đi chiến lược của Solana nhằm cạnh tranh với các nền tảng như Hyperliquid và Aster, khẳng định vị thế trong làn sóng phái sinh phi tập trung mới.
Tổng kết
Trên đây là toàn bộ thông tin về mô hình Perp DEX, Coin68 hy vọng bạn đọc sẽ nắm được những thông tin cơ bản để hiểu rõ hơn về dự án và cách hoạt động. Chúc bạn có thêm nhiều kiến thức hữu ích!
Lưu ý: Thông tin trong bài viết không được xem là lời khuyên đầu tư, Coin68 không chịu trách nhiệm với bất kỳ quyết định nào của các bạn.
