Hãy thẳng thắn ở đây. Web3, Web4,… Webn. Tôi không nghĩ rằng bạn có quan tâm. Chúng tôi ở đây vì Âm nhạc, và đó là lý do duy nhất.
Tại sao thay đổi và những thay đổi ảnh hưởng đến chúng tôi như thế nào với tư cách là một người hâm mộ, một nghệ sĩ là một câu chuyện hoàn toàn khác và đôi khi nó thậm chí không thực sự quan trọng đối ở phía người nghe nhạc.
Nếu bạn tò mò, hãy cùng nhau tìm hiểu nhé!
Kyros Kompass #13: Sự cộng hưởng trong NFT Âm nhạc
Mở đầu
(i) Tranh ảnh + NFT, Game + NFT và bây giờ là Âm nhạc + NFT
Lần cuối cùng bạn mở nhạc từ băng cassette hoặc DVD là khi nào?
Không nhớ được? Đó là vẻ đẹp khi công nghệ chạm âm nhạc. Sự kết hợp của công nghệ và âm nhạc đi kèm lời hứa mang đến cho các nghệ sĩ nhiều cơ hội phát triển hơn và mang đến cho người dùng nhiều trải nghiệm tốt hơn với âm nhạc, không chỉ nghe mà còn cả sự tương tác.
Sự nổi lên của NFT vào năm 2021 đã chứng kiến sự ra đời của một mô hình mới trong ngành công nghiệp âm nhạc, thay đổi vị trí quyền lực của những bên vốn dĩ giữ cho chuỗi này hoạt động trong Web2 là Nhà xuất bản và Hãng thu âm đến tay các nghệ sĩ và người hâm mộ.
(ii) Nghệ sĩ không được trả xứng đáng cho công sức của họ
Trong hệ thống hiện tại, nghệ sĩ chỉ nhận được khoảng 12% phí bản quyền từ sản phẩm âm nhạc của họ, còn phần lớn lợi nhuận sẽ thuộc về túi các hãng thu âm hoặc nền tảng phát nhạc trực tuyến lớn như Spotify, Apple Music,… Trong khi đó, nghệ sĩ ở Web3 có thể thu về 100% lợi nhuận từ việc mở bán NFT của mình. Thêm vào đó, nghệ sĩ còn nhận được một khoảng phí bản quyền mỗi khi NFT được giao dịch bởi người dùng, phí này do nghệ sĩ tự quyết định.
Các vấn đề nằm đó. Đáng để thay đổi nếu Web3 có thể.
Các vấn đề hiện tại của âm nhạc trong Web2
(i) Quyền lực chưa bao giờ nằm trong tay nghệ sĩ hay người hâm mộ
Trước kỷ nguyên Internet, Hãng thu âm là “người thứ ba” trong mối quan hệ giữa người hâm mộ và nghệ sĩ.
Ở những năm 60 – 70, hầu hết các nhạc sĩ cần được các hãng thu âm ký hợp đồng cho bản quyền bài nhạc. Do đó, các hãng thu âm độc quyền toàn bộ ngành vì họ có tiền, sở hữu các studio sản xuất và cung cấp các kênh phân phối. Đó là những thứ xa xỉ đối với nghệ sĩ thời bất giờ. Chính vì vậy, tiền bản quyền cho các bản thu âm của nghệ sĩ chính là cái giá để đổi lấy các dịch vụ này.
Độc quyền luôn đi kèm với bàn tay của quyền lực và sự thao túng. Tại thời điểm này, nghệ sĩ và người hâm mộ đều phụ thuộc vào hãng thu âm.
⚠️ Nghệ sĩ → Hãng thu âm → Người hâm mộ
Sau khi Internet ra đời, các Nhà xuất bản thay thế Hãng thu âm, trở thành người thứ ba.
Kể từ những năm 2000, sự phổ biến của máy tính để bàn và MP3 đã mở ra cánh cửa mới cho các nghệ sĩ khi giờ đây họ có thể sáng tác tại nhà và phân phối trên Internet. Dưới sự nổi lên của ngành công nghiệp phát trực tuyến, nhiều nền tảng dịch vụ phân phối như Spotify, YouTube,.., đã trở thành lựa chọn thay thế cho các hãng thu âm. Kể từ đó, các hãng thu âm đã mất dần đi đặc quyền sản xuất và phân phối âm nhạc.
Một lần nữa, quyền lực và sự thao túng không biến mất. Nó chỉ chuyển đổi từ tay kẻ này này sang tay kẻ khác. Giờ đây, quyền kiểm soát chính giữa nghệ sĩ và người hâm mộ là các nền tảng phát trực tuyến nhạc.
⚠️ Nghệ sĩ → Nhà xuất bản → Người hâm mộ
(ii) Nghệ sĩ mất quyền sở hữu, yêu cầu đầu vào cao hơn nhưng thu nhập thấp hơn
Gây quỹ: Các Hãng thu âm thống trị thị trường gây quỹ, nghệ sĩ không có sự lựa chọn khác.
Mặc dù, dưới sự phát triển của công nghệ, nghệ sĩ giờ đây đã có thể tự chủ trong việc sản xuất âm nhạc nhưng trong năm 2021 các Hãng thu âm vẫn chiếm phần tới 70.1% thị phần của toàn ngành âm nhạc so với những nghệ sĩ tự thân. Hãng thu âm vẫn là tác nhân chủ chốt có khả năng cung cấp tài nguyên cho nghệ sĩ để sản xuất bài nhạc.
Quyền sở hữu: Bản quyền chủ yếu thuộc về các Hãng thu âm và Nền tảng phát trực tuyến.
Trước khi kỷ nguyên Internet mở ra, các Hãng thu âm độc quyển chuỗi cung ứng cho ngành âm nhạc, chi phối việc sản xuất và phân phối sản phẩm âm nhạc trên thị trường. Đến khi Internet trở nên phổ biến hơn, sự độc quyền của Hãng thu âm trong vai trò phân phối được thay thế bằng các nền tảng phát nhạc trực tuyến. Tuy nhiên, như đã nói ở trên, Hãng thu âm vẫn độc chiếm vai trò chủ chốt trong ở khâu sản xuất.
Vì bị phụ thuộc trong cả đầu sản xuất và phân phối, nghệ sĩ cần phải chia sẻ bản quyền nhạc cho các bên Hãng thu âm hoặc các nền tảng phát nhạc trực tuyến.
Thu nhập: thu nhập của nghệ sĩ bị chi phối bởi các Hãng thu âm và Nền tảng phát nhạc trực tuyến Web2.
Nghệ sĩ khi bị chi phối bản quyền nặng nề giữa Hãng thu âm và các nền tảng phát nhạc trực tuyến, họ chỉ nhận được khoảng 12% tổng doanh thu từ sản phẩm âm nhạc của họ, phần lớn doanh thu sẽ thuộc về tay các hãng thu âm hoặc nền tảng phát nhạc trực tuyến lớn như Spotify, Apple Music,…
Trong một ví dụ, 33% tổng số nghệ sĩ Spotify mới được phát hiện xảy ra trên danh sách phát được Spotify cá nhân hóa cho người dùng. “Được cá nhân hóa cho người dùng” là một từ hoa mỹ, nhưng nó thực sự là danh sách phát của Spotify. Giống như các nền tảng truyền thông xã hội khác, họ điều hướng những gì chúng ta lắng nghe và những gì họ muốn chúng ta lắng nghe. Việc kiểm soát từ các nền tảng phát trực tuyến đã trở thành một rào cản đáng kể đối với các nghệ sĩ khi quá trình xem xét và lựa chọn trở nên khó khăn hơn trên các nền tảng đó. Bởi vì, như bạn biết, đó là con gà đẻ trứng vàng của họ để tối đa hóa lợi nhuận.
Web3 và lời đề nghị cải thiện để thay thế âm nhạc trong Web2
(i) Quyền lực trở lại trong tay của các nghệ sĩ và người hâm mộ
Web3 cắt bỏ người thứ ba, mối quan hệ Người hâm mộ và Nghệ sĩ được liên kết.
Lần đầu tiên chúng ta chứng kiến mối quan hệ giữa nghệ sĩ và fan đã có sự thay đổi thành mối quan hệ hai chiều. Giờ đây, người hâm mộ có thể trực tiếp đóng góp trực tiếp vào sự thành công của nghệ sĩ thông qua NFT qua những hoạt động như hỗ trợ vốn cho nghệ sĩ qua NFT, biểu quyết về sự phát triển của chiến dịch,….
? Nghệ sĩ ↔ Người hâm mộ
Mô hình tương tác trực tiếp đến người hâm mộ đã hoạt động hiệu quả trong truyền thống trước đây.
Neil Young, một người đã quay lưng lại với Spotify và tự xây dựng cho mình nền tảng phát trực tuyến, đã có thể kiếm cho mình 25,000 hội viên với tổng cộng 600,000 USD thu lại được từ phí hội viên.
Một nghệ sĩ khác là Melissa Etheridge, người đã tự cho ra mắt nền tảng trả phí của mình và kiếm được hơn 500,000 USD mỗi năm.
(ii) Nghệ sĩ lấy lại quyền sở hữu, tự do tham gia và gia tăng thêm thu nhập
Gây quỹ: Không cần hãng thu âm, nghệ sĩ đã có người hâm mộ.
Với sự đổi mới của công nghệ Web3, mô hình ngành âm nhạc đã có sự chuyển quyền lực từ các bên trung gian sang nhạc sĩ và người hâm mộ. Music NFT trở thành công cụ giúp các nghệ sĩ có thể gọi vốn, bán và cung cấp giá trị trực tiếp đến tay người hâm mộ mà không cần qua bắt kì trung gian hay Hãng thu âm nào. Ngược lại, chính bản thân người hâm mộ có thể trở thành một “nhà tài trợ tự thân” cho nghệ sĩ thông qua việc đầu tư vào các sản phẩm âm nhạc của nghệ sĩ đó và nhận lại một phần lợi nhuận thu về.
Quyền sở hữu: Không còn người thứ ba, bản quyền nằm trong tay các nghệ sĩ (và người hâm mộ nếu muốn).
Nghệ sĩ giờ có thể gọi vốn qua người hâm mộ mà không cần tới Hãng thu âm, nghệ sĩ cũng có thể tự phân phối bài nhạc của mình trên các nền tảng phát trực tuyến Web3 mà không cần tới Nhà xuất bản ở Web2. Và đoán xem? Khi không còn phụ thuộc vào bất kỳ bên trung gian nào để đưa tác phẩm của mình đến khán giả, nghệ sĩ có toàn quyền sở hữu và quyết định đối với bản quyền của sản phẩm.
Thu nhập: Ít chi phối đồng nghĩa với việc thu nhập cao hơn.
Việc Web3 cho phép người hâm mộ đầu tư vào NFT của nghệ sĩ mở ra cơ hội cho việc tăng nguồn thu cho nghệ sĩ. Gần đây, Alan Walker kết hợp cùng nền tảng gọi vốn Web3 cho nghệ sĩ là Corite cho ra mắt bộ sưu tập NFT Alan Walker Origins. Trong đó, người dùng cần phải sở hữu 25 NFT tương ứng với các đoạn nhạc để ghép thành 1 bài nhạc hoàn hảo. Chiến dịch Alan Walker Origins đã huy động được tổng cộng 355,380 USD cho nghệ sĩ. Ngoài việc giúp cho nghệ sĩ có thể kêu gọi được tiền tài trợ từ cộng đồng người hâm mộ, nghệ sĩ còn có thể nhận được một phần phí từ mỗi giao dịch NFT.
Chỉ trong năm 2021, NFT đã giúp cho các nghệ sĩ tên tuổi thu về hàng triệu đô la sau các đợt mở bán. Trong đó, 3LAU thu về 11.7 triệu USD cho bộ sưu tập Ultraviolet, Steve Aoki thu về 5.8 triệu USD từ bộ WarNymph Collection, Vol.1 và 4.25 triệu USD cho bộ Dream Catcher.
Mô hình mới của Âm nhạc trong Web3
Hãng thu âm sẽ tiếp tục suy giảm hơn trong vị thế của mình với nghệ sĩ. Với những công cụ và nền tảng như Corite hay Audius, NFT cho phép các hoạt động tài trợ, gây quỹ và phương pháp tiếp cận thị trường một cách trực tiếp và độc lập hơn thông qua việc mở bán Music NFT. Mở ra cơ hội cho nghệ sĩ có thể gọi vốn trực tiếp từ các tập người hâm mộ của mình.
Về phía Nhà xuất bản sẽ bị giảm một số sự tác động lên sự thành công của bài nhạc bằng cách trao quyền cho người hâm mộ trực tiếp trở thành cá nhân/ cộng đồng thực hiện tác vụ thay thế Nhà xuất bản như marketing, phân phối bài nhạc, hay thậm chí tham gia cùng nghệ sĩ trong quá trình tổ chức những kế hoạch cho sự phát triển của bài nhạc. Những công cụ mới và hấp dẫn này tạo cơ hội cho các nghệ sĩ để làm tăng giá trị sản phẩm của họ mà đồng thời duy trì quyền sở hữu với sản phẩm âm nhạc của mình.
Mô hình của Web3 Âm nhạc
Thách thức đối với Âm nhạc trong Web3
(i) Haiz, công nghệ mới và tính độc lập cao có thể không dành cho tất cả mọi người
Xét trên khía cạnh nghệ sĩ là một nghề nghiệp, cách tiếp cận “trực tiếp với người hâm mộ” không phải là thứ phù hợp với mọi nghệ sĩ. Daniel Allan là một ví dụ cho việc quyết định ký bản quyền với nhãn hàng tuy rằng sẽ không mang lại cho họ độc lập trong quyền kiểm soát sáng tạo, quyền sở hữu và có khả năng là thu nhập cao hơn, nhưng không thể phủ nhận rằng con đường này mang lại khối lượng công việc lớn hơn nhiều.
Mặc dù Hãng thu âm có thể không còn là người gác cổng duy nhất trong việc phân phối và quảng bá, nhưng họ có kinh nghiệm, nguồn lực và mối quan hệ để đạt được thành công quy mô lớn trong ngành công nghiệp âm nhạc.
Thêm vào đó, đa phần những nghệ sĩ kêu gọi thành công số tiền lớn cho tác phẩm của mình trong Web3 đều là những nghệ sĩ tên tuổi trong truyền thống. Trong khi, đối tượng được nhắm đến cho Web3 lại là những nghệ sĩ mới, chưa có tên tuổi nên việc có thể huy động được vốn, tạo cộng đồng người hâm mộ trong Web3 lại rất khó khăn. Như đã nói ở phần trên, 1/3 nghệ sĩ mới được biết đến qua gợi ý của các nền tảng phát nhạc trực tuyến, do đó, họ có thể thử vận may tại Web2 thay vì ở những nền tảng phát nhạc tuyến trong Web3 do số lượng người dùng còn hạn hẹp.
(ii) Thu nhập chính cho các sản phẩm của nghệ sĩ vẫn đến từ các nền tảng phát trực tuyến trên Web2
Mặc dù, nguồn thu của nghệ sĩ đã được cải thiện hơn thông qua việc mở bán NFT, nhưng nguồn thu chính từ sản phẩm âm nhạc của họ vẫn chủ yếu đến từ các nền tảng lớn như Spotify, Apple Music,… Sau khi tham gia đóng góp vốn cho nghệ sĩ từ những nền tảng trên Web3 như Corite hay Audius, người sở hữu NFT sẽ được chia sẻ doanh thu với nghệ sĩ qua số tiền kiếm được khi bài nhạc phát sóng trên các nền tảng phát trực tuyến. Tuy nhiên, như đã nói ở trên, điều này dẫn đến việc những người hâm mộ góp vốn ủng hộ nghệ sĩ vẫn chưa đảm bảo được lợi ích mang lại khi các nền tảng Web2 vẫn đang chi phối nguồn cung ứng.
(iii) NFT vẫn là một công nghệ mới, không thể tránh khỏi các vụ hack và tấn công
Vụ việc hack xảy ra với nền tảng Audius gây ra tổng thiệt hại lên đến 6 triệu USD đối với quỹ cộng đồng của dự án Audius. Hacker đã đăng tải 4 đề xuất quản trị đến dự án Audius, và một trong số đó đã được thông qua. Ví dụ, trong những trường hợp vụ hack lớn hơn dẫn đễn những đề xuất quản trị độc hại đến nền tảng, người dùng sẽ chịu những tổn thất vô cùng nặng nề. Và đây là điều thường thấy ở trong các dự án trên thị trường tiền mã hoá.
Sự việc hacker trộm và bán tháo token là minh chứng cho sự rủi ro tiềm tàng của công nghệ này đối với lợi ích của những người nghệ sĩ và cả những người hâm mộ có liên quan. Trong trường hợp này, nghệ sĩ sẽ cần nắm giữ và staking token để mở khoá những tính năng dành cho nghệ sĩ.
(iv) Thành thật, Người hâm mộ đến vì âm nhạc và họ không có vấn đề gì trong Web2
Đa phần người dùng hiện tại đối với sản phẩm NFT Âm nhạc đều là crypto-native.
Những sản phẩm NFT trong mắt người dùng có định giá cao, kèm theo những chi phí khác như gas-fee.
Thiếu lợi ích mang lại cho fan và thiếu sự hướng dẫn là những trở ngại lớn nhất của người dùng.
Các nền tảng phát trực tuyến như Spotify đang làm rất tốt trong việc tối ưu hoá trải nghiệm trải nghiệm cho cả nghệ sĩ và người dùng.
Tổng quan NFT âm nhạc
Tổng quan NFT âm nhạc
Web3 đang dần thay thế hầu hết các tác vụ trong Web2 Music, bao gồm cả 2 khâu sản xuất (Công cụ hỗ trợ, kiến thức) và phân phối (nền tảng phát trực tuyến, cộng đồng và các tác vụ hậu cần khác cần có của nghệ sĩ).
Góc nhìn từ tác giả
(i) Thị trường nhỏ, tăng trưởng tốt, kết quả thử nghiệm tích cực với mô hình tương tự cho Web3 game
Tính đến thời điểm hiện tại, Music NFT có tổng thị phần ở ngưỡng 1.2 tỷ USD, bằng xấp xỉ 1/24 lần so với ngành công nghiệp âm nhạc kĩ thuật số, với tổng giá trị vốn hoá lên đến 29.4 tỷ USD. Trên Spotify có đến 11 triệu nghệ sĩ và Apple Music với hơn 5 triệu người. Số lượng nghệ sĩ tham gia vào Web3/NFT nói chung đến nay chỉ vọn vẻn dưới 30.000 người.
Khi càng ngày càng nhiều nghệ sĩ nhận ra rằng bản thân họ cũng có thể trở thành người kinh doanh cho chính sản phẩm họ tạo ra, hình thức trải nghiệm trực tiếp từ nghệ sĩ tới người hâm mộ của họ lại nổi lên hơn bao giờ hết. Theo báo cáo tháng 3/2022 của ConsenSys, số lượng địa chỉ ví Metamask bùng nổ lên trong thời gian vừa qua, chạm mốc 30 triệu người dùng hoạt động hàng tháng, có mức tăng trưởng 600% chỉ trong vòng 14 tháng.
Sự chuyển đổi mô hình của NFT Âm nhạc có sự tương đồng với mô hình của GameFi. Số người biết đến và sử dụng web3 ngày càng đông hơn sau sự thành công của GameFi và NFT, sẽ có nhiều mô hình cải tiến tương tự được áp dụng cho những mô hình nghệ thuật nói chung trong truyền thống. Nếu Music NFT có thể giải quyết tốt những vấn đề và thử thách nêu trên thì đây sẽ lại là một thị trường đầy sức hút khác dành cho không chỉ nghệ sĩ mà còn là các doanh nghiệp web3 mới, và những người hâm mộ.
(ii) Web3 tuyệt đấy, nhưng chúng tôi ở đây vì âm nhạc. Làm thế nào / khi nào web3 âm nhạc được áp dụng rộng rãi?
Những gì chúng ta học được từ GameFi là trải nghiệm game phải được đặt lên hàng đầu, không phải yếu tố kiếm tiền. Music NFT cũng tương tự, yếu tố kiếm tiền giữ vai trò khuyến khích, còn chúng ta ở lại vì âm nhạc.
Sở dĩ Spotify, Apple Music thành công do thu thập dữ liệu và cá hoá trải nghiệm người dùng trong việc nghe nhạc, chọn bài hát.
Để làm được điều này, Web3 cần đón thêm nhiều nghệ sĩ độc lập tham gia.
Các nền tảng Web3 cần cung cấp hỗ trợ tuyệt đối các nhu cầu của nghệ sĩ, không chỉ là thu nhập tốt hơn, còn phải tiện hơn cho nghệ sĩ trong các khâu hậu cần, quảng bá sản phẩm. Hãy mặc định là công việc của họ chỉ cần sáng tác.
Các nền tảng nghe nhạc trực tuyến trong Web3 phải được quảng bá rộng rãi, các cơ sở hạ tầng cho người tham gia sử dụng phải thật đơn giản để tối ưu hoá trải nghiệm người dùng.
Khi ngày càng nhiều công cụ Web3 hỗ trợ các nghệ sĩ, khi đó sẽ có nhiều nghệ sĩ tham gia Web3. Các nền tảng phát nhạc trực tuyến trên Web3 sẽ được làm dày hơn về dữ liệu người dùng, do đó có thể tối ưu hóa được trải nghiệm người dùng như những gì Web2 đang làm hiện nay.
Tôi nghĩ rằng, đó sẽ là thời điểm cho việc phổ cập ứng dụng Web3.
Tùng Chu – Đội ngũ Kyros Ventures
Có thể bạn quan tâm:
