Vào những năm 20 của thế kỷ trước, truyền thông đã từng ca ngợi một người với những cụm từ như trung thực, đạo đức và chính trực trong kinh doanh. Ông nổi tiếng đến mức không những các mặt báo địa phương mà còn là khu vực liên tục đưa tin về ông. Tuy nhiên, mọi chuyện chỉ vỡ lẽ khi vị doanh nhân đáng kính này thừa nhận rằng hoạt động kinh doanh của mình trong thời gian dài là một hình thức lừa đảo và hoàn toàn không có thật. Người đó không ai khác đó chính là Charles Ponzi. Người có thể đã là một trong những nguồn cảm hứng để Do Kwon hoàn thiện “bánh vẽ” Luna của mình.
Charles Ponzi là ai? Tiểu sử cha đẻ ngành “lừa đảo” của thị trường tài chính
Charles Ponzi là ai?
Charles Ponzi sinh ra và lớn lên tại Parma, Italy vào năm 1882. Ông từng tuyên bố là đã theo học Đại học Rome La Sapienza, nhưng không có nhiều bằng chứng xác thức cho thông tin này. Năm 1903, ông lên đường di cư sang Mỹ trên con tàu S.S Vancouver. Trên hành trình đó, Charles đã để lại toàn bộ tiền của mình trên các sới bạc tại đây. Vì thế, khi đặt chân đến xứ sở cờ hoa, do không có tiền nên Ponzi đã rất nhiều nghề khác nhau, từ việc bán trái cây đến rửa bát. Nhưng nhờ sự chăm chỉ và thông minh, Ponzi đã nhanh chóng hoà nhập được vào cuộc sống tại Mỹ, không những thế, chỉ trong thời gian ngắn, ông đã vô cũng sành sỏi tiếng Anh. Với sự thông minh và chăm chỉ, thay vì vận dụng những kỹ năng của mình vào việc tốt và có ích, ông đã thực hiện những vụ lừa đảo đầu tiên của mình và bị đuổi khỏi vị trí bồi bàn.
Chân dung của Charles Ponzi
Theo bản năng của mình, Ponzi không chỉ dừng lại ở các vụ trộm vặt, những năm tháng đầu của Charles Ponzi tại đất khách lại là năm tháng ngồi tù. Cụ thể, năm 1907, Charles đã được chính phủ Canada tuyên 3 năm tù vì làm giả séc ngân hàng. Sau thời gian thụ án tại nhà tù Quebec, ông trở lại nước Mỹ bằng kế hoạch “mời" những người đồng hương của mình sang thăm Hoa Kỳ. Kết quả, Ponzi tiếp tục thụ án tại nhà tù Atlanta trong 2 năm sau đó vì hành vi đưa năm người nhập cư từ Italy vào Mỹ trái phép. Như vậy, chỉ trong hơn 8 năm đặt chân lên đất Hoa Kỳ, Ponzi đã có hơn 5 năm ngồi tù.
Từ những chiếc tem đến vụ lừa đảo thế kỷ
Sau những năm tháng trong tù, Ponzi trở về Boston, tại đây ông yêu và cưới một cô gái trẻ tên là Rose Gnecco. Như mọi ông chồng yêu vợ khác, Ponzi cũng mong muốn mang lại cho gia đình nhỏ của mình một cuộc sống sung túc. Vì thế, ông lao đầu vào kiếm tiền bằng con đường kinh doanh, tuy nhiên những ý tưởng kinh doanh của ông tốt nhưng không được đặt đúng thời đại. Nếu được sinh trễ hơn 100 năm thì ý tưởng về cuốn sách niên giám Yellow Pages của ông đã có thể biến Ponzi thành một ông lớn thực thụ.
Dù thất bại nhưng may mắn vẫn luôn mỉm cười với ông, sau một khoảng thời gian ngắn, Ponzi nhận được lời đề nghị hợp tác thông qua thư. Đối với người khác, họ sẽ để tâm đến nội dung thư, nhưng đối với Ponzi, ông lại quan tâm đến con tem hồi đáp quốc tế IRC bên trong.
Một chút về bối cảnh lúc đó, sau Thế chiến I, ngoài đồng USD của Mỹ thì tất cả những đồng tiền khác đều không thể neo giá ổn định với vàng do chiến phí. Vì thế, nếu một con tem IRC được mua ở nước ngoài với giá 10 USD thì khi đến Mỹ nó sẽ có giá 11 USD ứng với mức lợi nhuận 10%. Nắm bắt được điều đó, Ponzi đã thuê nhiều đại lý mua tem số lượng lớn tại nước ngoài và bán chúng tại đất Mỹ. Nhìn chung, đây là một hình thức kinh doanh hoàn toàn trong sạch và hợp pháp.
Tem IRC do nước Anh phát hành
Nhưng ở mức độ cá nhân, một người không thể nào huy động được số vốn lớn để mở rộng kinh doanh, do đó Ponzi đã thành lập một công ty mang tên Securities Exchange Company. Thoạt đầu, chỉ một vài người bạn cho Charles vay tiền và được hứa hẹn khoản lãi suất lên đến 50% và sau đó họ thực sự nhận được mức lãi như đã hứa. Từ đó, tin đồn truyền xa, chỉ trong vỏn vẹn 3 tháng đầu năm 1920, Ponzi đã có trong tay 30.000 USD, một con số khổng lồ vào thời điểm đó. Đến tháng 7 cùng năm, 15 triệu USD đã nằm gọn trong tay của Charles và số người tham gia vào mô hình Ponzi của gã cũng nhiều không kém.
Tại thời điểm này, số lương tem IRC mà Ponzi có thể mua được gần như không thể đáp ứng đủ số lượng để sinh lời. Vì thế, thay vì mang tiền đi đầu tư, Ponzi chỉ dùng tiền của người sau trả cho người trước. Mọi chuyện nhanh chóng vỡ lẽ vào cuối năm 1920 và Ponzi đã phải nhận rất nhiều bản án khác nhau. Sau đó, vào năm 1949, tại một nghĩa trang dành cho người nghèo tại Brazil, một tấm bia mộ mang tên Charles Ponzi đã được dựng lên, kết thúc cuộc đời tội lỗi nhưng vĩ đại của "siêu lừa".
Nguồn cảm hứng cho Do Kwon
Dù không có nhiều bằng chứng xác minh nhưng Do Kwon có thể đã từng “tham khảo" câu chuyện của Ponzi trước khi hứa hẹn khoản lãi 20% tiền gửi. Và diễn biến của Anchor Protocol so với Securities Exchange Company cũng không khác xa nhau. Trong khi Ponzi và Securities Exchange Company không thể trả lãi, hoa hồng cho nhà đầu tư vì không đủ lượng tem IRC thì Do Kwon và Anchor Protocol không thể tìm đủ người vay để có thể “gồng gánh" mức lãi 20% của người gửi.
Do Kwon bị bắt tại Montenegro
Nhưng điểm khác biệt của cả hai “tài năng" phải chăng chỉ nằm ở việc số tiền lừa đảo được là bao nhiêu. Trong khi Ponzi phải ngồi tù nhiều năm với số tiền lừa đảo được là 15 triệu USD thì con số này đối với Do Kwon có thể lên đến hàng tỷ USD. Khi bị bắt tại Montenegro, Do Kwon được cho là đang giữ một ví lạnh trong người và hiện giới chức nước này vẫn chưa công bố con số bên trong. Tuy nhiên, có thể gia sản của nhiều gia đình đang nằm trong đó. Hiện tương lai của Do Kwon vẫn chưa được xác định, nhưng việc vị tỷ phú này phải thụ án là điều tất yếu sẽ diễn ra.
Tổng kết
Thông qua bài viết, hy vọng Coin68 đã mang đến cho người dùng một cái nhìn tổng quan về cuộc đời của Ponzi cũng như mô hình cùng tên. Với những thông tin trên, người dùng đã có thể phần nào hiểu hơn về các đặc điểm mà một dự án Ponzi thường có, từ đó có thể tự bảo vệ tài sản của mình trong quá trình đầu tư.
Lưu ý: Thông tin trong bài viết không được xem là lời khuyên đầu tư, Coin68 không chịu trách nhiệm với bất kỳ quyết định nào của các bạn.
