Near Procotol (NEAR) đã từng là một trong những cái tên sáng giá nổi lên trong cuộc đua Layer-1 trong suốt giai đoạn 2021 và đầu 2022. Tuy nhiên, dưới ảnh hưởng của tình hình thị trường chung trong suốt năm 2022 và sự cạnh tranh ngày một gắt gao giữa các dự án Layer-1, Near Protocol cũng gặp nhiều khó khăn và thách thức. Anh em hãy cùng mình nhìn lại những dấu mốc, những con số và cập nhật đáng chú ý của Near Protocol trong năm 2022 nhé.
NEAR Protocol của năm 2022: Nhiều khó khăn, cần thay đổi!
Tổng quan về hệ sinh thái
Về số lượng dự án
Hiện tại, hệ sinh thái Near đã ghi nhận hơn 750 dự án và 125 DAO được phát triển và hoạt động.
Các dự án trên hệ sinh thái Near được phát triển khá đa dạng, có đủ các ngách phổ biến như DeFi, NFT, GameFi, DAO…, nhờ đó tạo ra được sự hỗ trợ và bổ sung cho nhau khá tốt.
Một điểm mình đánh giá cao ở Near là họ đã xây dựng Aurora – giải pháp được xem như là một cầu nối cho sự kết hợp giữa Near và Ethereum khá thành công. Hiện tại, bản thân Aurora cũng đã phát triển được hệ sinh thái với hơn 200 dự án lớn nhỏ.
Về dòng tiền
Số lượng dự án trên Near khá nhiều, tuy nhiên liệu rằng chúng có đang hoạt động tốt? Anh em hãy cùng mình phân tích về dòng tiền đang được khoá trên hệ sinh thái Near.
Tính từ tháng 06/2022 đến nay, TVL trên Near đã giảm từ khoảng 460 triệu USD về chỉ còn gần 89,5 triệu USD, tương đương với mức giảm 80%.
Tổng tài sản khoá trên giao thức Near – Nguồn: DefiLlama (14/11/2022)
Vậy, 89,5 triệu USD TVL hiện tại của Near có ở mức ổn hay không? Chúng ta sẽ làm một bảng so sánh nhanh giữa các hệ sinh thái (dữ liệu được ghi nhận từ CoinGecko – 17/11/2022).
| TVL | Market Cap (MC) | Fully-Diluted Cap (FDV) | MC/TVL | FDV/TVL | |
| Ethereum | 24,6B | 143,6B | 143,6B | 5,8 | 5,8 |
| Binance Smart Chain | 5,1B | 43,4B | 53,2B | 8,5 | 10,4 |
| Avalanche | 887,9M | 3,8B | 9.2B | 4,3 | 10,4 |
| Polygon | 1,1B | 7,7B | 8,7B | 7 | 7,9 |
| Near | 89,5 | 1,5B | 1,8B | 16,8 | 20,1 |
Anh em có thể thấy, nếu so sánh tỷ số Market Cap/TVL hay FDV/TVL đều thể hiện một kết quả, Near đang bị định giá khá cao (khi chúng ta sử dụng TVL làm thước đo). Hầu như các Layer-1 khác đều có tỷ lệ này thấp hơn khá nhiều so với Near. Như vậy, chỉ với gần 89,5 triệu TVL hiện tại của Near là chưa hề ổn một chút nào.
Đi sâu hơn vào hệ sinh thái của Near, anh em thấy trong gần 89,5 triệu USD TVL trên Near thì hết… 77,75% thuộc về chỉ một dự án là Ref Finance. Điều này cho chúng ta 2 kết luận:
- Ngoại trừ Ref Finance, hơn 700 dự án còn lại đang chỉ chia nhau 22,25% TVL, tương đương với số tiền khoảng gần 20 triệu USD. Như vậy, các dự án này hoàn toàn không hiệu quả trong việc thu hút users và dòng tiền.
- Near đang quá tập trung và dễ bị tấn công. Chỉ cần Ref Finance bị tấn công hoặc gặp sự cố, hệ sinh thái Near có thể gặp phải vấn đề nghiêm trọng.
Chúng ta sẽ cùng thử nhìn về Top 1 Dominance trên các hệ sinh thái khác:
| Top 1 Dominance | % Dominance | |
| Ethereum | Maker DAO | 26,9% |
| Binance Smart Chain | Pancake Swap | 50,9% |
| Avalanche | AAVE | 46,7% |
| Polygon | AAVE | 25,5% |
| Near | Ref Finance | 77,75% |
Như vậy, các hệ sinh thái khác đều giữ được % Dominance của dự án top 1 từ mốc 50% trở xuống, điều này sẽ giúp cho hệ sinh thái trở nên phi tập trung hơn, khó bị tấn công hơn và cũng phân bổ dòng tiền cho các dự án còn lại tốt hơn.
Về người dùng
Biểu đồ số lượng tài khoản mới trên Near – Nguồn: Near Explorer (17/11/2022)
Anh em có thể thấy, số lượng tài khoản mới trên Near đã giảm mạnh một cách rõ rệt kể từ tháng 5/2022. Theo quan điểm cá nhân của mình, điều này đến chủ yếu từ 2 nguyên nhân:
- Bản thân Near không tạo được “game” để thu hút user và dòng tiền.
- Chịu ảnh hưởng từ việc thị trường sụt giảm mạnh trong thời gian qua => không có nhà đầu tư mới tham gia thị trường.
Biểu đồ về số transaction/ngày của Near – Nguồn: Near Explorer (17/11/2022)
Trừ những khoảng thời gian tăng đột biến, nhìn chung số lượng giao dịch Near khá ổn định. Một điểm cộng trong khoảng thời gian vừa qua là số lượng giao dịch trên Near không bị giảm mạnh, thậm chí còn cao hơn giai đoạn tháng 07-09/2022. Chúng ta có thể nhận định được rằng mặc dù không thu hút được user và dòng tiền mới, nhưng Near vẫn đang giữ được người dùng cũ tương tác với hệ sinh thái. Đây sẽ là một điểm cộng cho Near.
Độc giả có thể xem bức tranh toàn cảnh về Near trong năm 2022 qua infographic dưới đây từ Messari, theo đó cho thấy ngoại trừ vốn hóa thị trường và doanh thu giao thức suy giảm, phần lớn các chỉ số quan trọng khác của Near như tài khoản hoạt động, số lượng giao dịch, TVL, volume NFT, số hợp động mới, số validator và lượng staking đều tăng so với 2021.
Các thông số chính về hệ sinh thái NEAR trong năm 2022. Nguồn: Messari
Phân tích về những mảnh ghép trên Near
Để hiểu sâu hơn về hệ sinh thái Near, anh em hãy cùng mình phân tích thêm về các mảnh ghép cấu thành nên hệ sinh thái.
DeFi
DEX
DEX trên Near khá đa dạng, trong đó nổi bật có thể kể đến là Ref Finance, Orderly Network, Jumbo Exchange và Spin, trong đó Ref Finance vẫn chiếm vị thế tuyệt đối. TVL trên Ref Finance đạt hơn 73 triệu USD, gấp 12 lần so với sàn DEX top 2 là Orderly Network (TVL 6,1 triệu USD).
Chính vì sở hữu thanh khoản dồi dào, Ref Finance trở thành sàn có khối lượng giao dịch lớn nhất trên Near (trung bình 30 ngày gần đây, Ref Finance đạt khối lượng giao dịch khoảng 4 – 5 triệu USD/ngày.
Lending
Đại diện đáng chú ý nhất trong mảng này là Burrow với TVL đạt hơn 16 triệu USD. Tuy nhiên, Burrow vẫn còn rất nhiều hạn chế, đặc biệt là việc sử dụng vốn.
Tỷ lệ cho vay/tổng số vốn của Burrow – Nguồn: Burrow (17/11/2022)
Như anh em có thể thấy, mặc dù Burrow có đến hơn 16 triệu USD có thể sử dụng, tuy nhiên chỉ có hơn 2,5 triệu USD được vay, tỷ lệ này chỉ ở mức 15,9%. Đây là con số rất thấp và khó mang lại lợi nhuận khả quan cho Burrow => phần lãi trả cho những người cung cấp vốn giảm xuống => nguy cơ TVL tiếp tục sụt giảm.
Liquid Staking
Liquid Staking là các giải pháp giúp tạo ra các tài sản tổng hợp của các tài sản được staking trong một mạng lưới nào đó (ví dụ như stETH là tài sản tổng hợp được tạo ra bởi ETH staking trên Ethereum thông qua giải pháp Lido). Liquid Staking sẽ giúp người dùng vừa tham gia staking mà vẫn vẫn đảm bảo tính thanh khoản của tài sản và tạo ra thêm lợi nhuận.
Lido Finance chính là một trong những dự án nổi bật nhất trong ngách này khi có mặt và chiếm TVL cao ở hầu hết các chain phổ biến như Ethereum, Solana, Polkadot. Khác với các hệ sinh thái khác, Near đã không liên kết với Lido mà quyết định phát triển các sản phẩm native riêng như Metapool, LiNearProtocol hay Stader.
Trong đó, Metapool có TVL đạt hơn 16 triệu USD, trong khi đó LiNear và Stader lần lượt có TVL đạt 5,1 triệu USD và 1,9 triệu USD. Như vậy, tổng giá trị liquid staking trên 3 dự án lớn nhất trên Near chỉ đang ở mức khoảng 23 triệu USD.
Tổng số NEAR đang được staking – Nguồn: StakingRewards (16/11/2022)
Theo dữ liệu trên StakingRewards.com, tổng giá trị NEAR đang staking đạt giá trị khoảng hơn 900 triệu USD. Như vậy, 3 dự án lớn về Liquid Staking trên Near chỉ chiếm khoảng 2,5% lượng tổng staking. Có thể nói, mảng Liquid Staking trên Near đang hoạt động kém hiệu quả.
GameFi
Với ưu điểm về tốc độ xử lý giao dịch và chi phí rẻ, Near Protocol là nơi mà khá nhiều dự án làm về Gaming lựa chọn để phát triển. Tuy vậy, chất lượng của các Game trên Near chưa quá cao khi chỉ có một vài dự án là thực sự thu hút và giữ chân được người chơi.
Sweat Economy
Đây là một trò chơi phát triển theo dạng Move-to-Earn, một trào lưu từng làm mưa làm trò trong cộng đồng crypto. Cùng với sự phát triển chậm lại của StepN – Dự án top 1 mảng này, Sweat Economy cũng chỉ đang ở mức duy trì dự án.
Số lượng Active Accounts của Sweat đã giảm hơn một nửa tính từ tháng 09/2022 – Nguồn: AwesomeNear
LandToEmpire
LandToEmpire là một trò chơi chiến lược để kiếm tiền được xây dựng trên Near. Trong LandToEmpire, người chơi phải nâng cấp lãnh thổ của mình bằng cách xây dựng và nâng cấp lãnh thổ của mình hoặc tấn công lãnh thổ của người chơi khác.
Số lượng Active Accounts của LandToEmpire từ tháng 07/2022 đến nay – Nguồn: Awesomenear
Là một game khá nổi bật trên Near, tuy vậy, LandToEmpire cũng chỉ duy trì được số lượng người chơi hoạt động trung bình khoảng hơn 150 người/ngày.
NFT
NFT cũng là một trong những ngách từng bùng nổ khá mạnh trên Near. Đã từng có khá nhiều dự án NFT sau khi mint tăng giá mạnh và đạt volume giao dịch tốt trên Paras (NFT Marketplace của Near) như NearNauts, Antisocial Ape Club, NPunks và Freaky Elves by Spin.
Top 10 bộ sưu tập nổi bật trên Near – Nguồn: NearScan
Paras – NFT Marketplace chính trên Near hiện tại đang duy trì được tổng volume giao dịch trong 30 ngày gần đây hơn 122.000 USD, tức trung bình khoảng hơn 4.000 USD/ngày. Tổng transactions được thực hiện trong 30 ngày gần nhất là hơn 23.000 txs, tương đương với khoảng hơn 766 txs/ngày. Con số này đã giảm khá nhiều so với những đợt bùng nổ trước đây.
Để có cái nhìn tổng quan hơn về hoạt động của Paras, anh em có thể xem biểu đồ hoạt động người dùng trên DApp này từ Dappradar:
Hoạt động trên Dapp Paras đã giảm mạnh kể từ đầu năm 2022
Stablecoin
Đây có lẽ là mảnh ghép gây nhiều tranh cãi nhất trên Near. Giữa tháng 04/2022, Near công bố việc phát hành USN – stablecoin thuật toán, phi tập trung với cơ chế cân bằng giá tương tự như đồng UST của hệ sinh thái LUNA (tức để mint 1 USN, cần có 1 USD giá trị NEAR). USN đã được ra mắt trong thời điểm UST và LUNA đang rất “thành công”.
Khác với UST, Decentral Bank – đơn vị phát hành USN cho biết họ hoàn toàn có đủ công cụ bảo chứng và giải pháp để duy trì mức APY “cao + bền vững” cho đồng stablecoin của mình, thứ đã trở thành yếu điểm chết người của LUNA và UST.
Tháng 06/2022, Decentral Bank đã thông báo dừng việc bảo chứng USN bằng NEAR vì lo ngại đồng tiền mã hóa này bị trượt giá, ảnh hưởng đến khả năng duy trì mức giá 1 USD của USN. Đồng stablecoin kể từ đó đã được bảo chứng bằng USDT.
Mặc dù vậy, lượng 5,7 triệu NEAR còn lại trong quỹ dự trữ của USN tiếp tục lao dốc, khiến mức chênh lệch giữa NEAR nắm giữ và USN đã phát hành ra hiện đạt đến mốc 21 triệu USD.
Chính vì việc đưa ra một mô hình sao chép nhưng với APY thấp, USN đã không đủ sức thu hút người dùng. Bên cạnh đó, với cú sụp đổ từ mô hình của UST và LUNA, người dùng đã không còn đủ niềm tin vào các dự án có mô hình tương tự. Tháng 10/2022, USN được tuyên bố ngừng hoạt động vĩnh viễn.
Có thể nói rằng, việc phát hành stablecoin USN là bước đi thiếu thận trọng của team Near khi chỉ muốn “theo trào lưu”. Cá nhân mình tin rằng mỗi một dự án sẽ cần có một định hướng và tập trung vào định hướng đó thay vì chạy theo các “trend” khác nhau. Việc ngưng hoạt động USN có thể sẽ tốt hơn cho Near khi họ thừa nhận thất bại và quay lại việc tập trung xây dựng hệ sinh thái.
Rainbow Bridge
Rainbow Bridge là cây cầu có vai trò quan trọng trong việc kết nối và luân chuyển tài sản giữa Near, Aurora và Ethereum. Việc đánh giá hoạt động của Rainbow sẽ giúp anh em nhận định được dòng tiền đang đi vào hay đi ra khỏi hệ sinh thái cũng như mức độ thay đổi của dòng tiền.
Tổng tài sản được luân chuyển qua Rainbow Bridge – Nguồn: zavodil – Dune (17/11/2022)
Anh em có thể thấy hầu như đã không còn quá nhiều người sử dụng Rainbow kể từ tháng 07/2022 đến nay. Volume luân chuyển rất thấp, đặc biệt là sau khi Ethereum 2.0 mainnet thành công vả chi phí giao dịch trên Ethereum hiện cũng rất rẻ.
Tạm kết
Từ những phân tích nói trên, chúng ta có thể rút ra một số kết luận sau:
(1) Near Protocol cũng đang gặp rất nhiều khó khăn trong bối cảnh hiện tại khi những chỉ số quan trọng như TVL, users… đều sụt giảm mạnh. Dòng tiền đang bị rút ra nhiều và Near tạm thời chưa có giải pháp để khắc phục việc này.
(2) Near Protocol vẫn đang là hệ sinh thái mới, nhiều mảnh ghép còn đang cần thêm thời gian và nguồn lực để phát triển.
(3) Tuy có tương đối đầy đủ các mảnh ghép, tuy nhiên một số mảnh ghép trên hệ sinh thái còn khá yếu như Lending, GameFi (thiếu sự đa dạng và người dùng), Liquid Staking… Đây sẽ là cơ hội cho các dự án mới có thể tận dụng để chiếm lĩnh thị trường.
(4) Near có thể tận dụng các lợi thế của mình để phát triển mảng GameFi kết hợp NFT, từ đó thu hút trở lại người dùng và dòng tiền.
Ý kiến của anh em về hệ sinh thái Near như thế nào? Để lại comment thảo luận cùng tụi mình nhé! Hẹn gặp lại anh em trong các bài viết tiếp theo.
Poseidon
Xem thêm các bài viết khác của tác giả Poseidon:
