ICO – Một mô hình đầu tư tư bản kiểu mới
Đợt phát hành tiền lần đầu (Initial Coin Offering – ICO) đang thật sự tạo nên một cơn sốt trong cộng đồng Blockchain. Ý tưởng đằng sau mỗi quá trình ICO là lời hứa xây dựng một sản phẩm hay dịch vụ dựa trên công nghệ Blockchain bởi công ty cần thu hút vốn.
Để có thể kiếm được số tiền cần thiết phục vụ cho việc thực hiện kế hoạch của mình, công ty sẽ phát hành các token kĩ thuật số và bán chúng cho những người đóng góp (contributor), điều mà thường được làm một cách đồng loạt.
Những người đóng góp sau đó có thể dùng những token này để chạy ứng dụng sau khi nó đã được công ty cho ra mắt và đi vào hoạt động hoặc đơn giản có thể giữ chúng rồi bán lại để kiếm lời.
Ngày càng có nhiều startup Blockchain đang tổ chức các đợt bán token như là một cách để gây quỹ thông qua hình thức ICO, tương tự như quá trình IPO mà ta hay bắt gặp trong chứng khoán. Trong khi các công ty chỉ có thể kiếm được 260 triệu đô từ ICO vào năm ngoái thì bước sang sáu tháng đầu năm 2017, con số ấy đã tăng lên mức chóng mặt 560 triệu USD, số liệu từ hãng thống kê Smith + Crown cho hay.
Các đợt ICO đang được xem như một phương pháp thay thế cho “gọi vốn cộng đồng” (crowdfunding) và từng bước thay đổi cách các startup tìm kiếm tư bản cho mình. Nó về cơ bản là giải pháp giúp startup Blockchain có được vốn mà không phải tìm đến hệ thống tài chính và ngân hàng.
Tuy token cũng hoạt động giống y như các tài sản kiểu cổ phiếu khác nhưng chúng không nên được xem là giống nhau. Thật vậy, để có thể giao dịch chứng khoán thì cố phiếu cần phải được đăng ký với chính quyền, ví dụ như ở Mỹ thì ta phải có giấy phép từ Uỷ ban Chứng Khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC). Trái lại, điều này không được áp dụng trong trường hợp của token, vốn chỉ đóng vai trò như những phương tiện giúp người dùng tiếp cận đến với một ứng dụng nào đó của Blockchain.
Phá vỡ các kỉ lục
Vào năm 2013, Mastercoin đã tổ chức một đợt phát hành token và trở thành dự án đầu tiên sử dụng hình thức kêu gọi vốn đầu tư kiểu mới này. Cho dù xuất hiện nhiều cảnh báo cho rằng Mastercoin thực chất chỉ là một trò lừa đảo, vẫn có nhà đầu tư dũng cảm chấp nhận rủi ro và đóng góp lượng tiền trị giá $500,000 ở thời điểm khi ấy.
Ethereum tiếp bước trào lưu trên trong năm 2014 và đã gây quỹ thành công 18 triệu USD, cho dù sau đó nó đã bị thiệt hại nặng nề do sự kiện giá Bitcoin rớt thê thảm. Nhưng kể từ đó, ICO bắt đầu từng bước phá vỡ các kỉ lục, cho đến khi một công ty vốn liên doanh đi vào lịch sử với việc tích góp được số tiền lên đến 160 triệu USD trong năm 2016. Công ty ấy không ai khác chính là DAO khét tiếng, cái tên mà không lâu sau đã bị tin tặc tấn công và cướp đi đến gần 50 triệu đô.
Bởi vì các đợt ICO không do SEC quản lí cho nên chính quyền gần như là bất lực trước các vụ việc kiểu như trên. Những startup mà phát hành token trở thành những thực thể tự giám sát mà không cần bên thứ ba, nhưng đổi lại người đóng góp sẽ không được đảm bảo là liệu công ty sau khi đã kiếm được rất nhiều tiền rồi thì có tiếp tục tuân theo kế hoạch mà nó đã đưa ra ngay từ đầu hay không. Tình trạng pháp lý mơ hồ là một trong những yếu tố biến ICO thành những kênh đầu tư hết sức rủi ro.
Không luật lệ quản lí
Hiện tại, Uỷ ban Chứng khoản và Giao dịch Hoa Kỳ đang xem xét kĩ lưỡng phương thức góp vốn này; nhưng cho đến thời điểm SEC đưa ra một quyết định cụ thể nào đó thì những người đóng góp vẫn sẽ không thể nhận được bất kì sự bảo vệ nào đối với thương vụ đầu tư của mình.
Aaron Ting, Phó Chủ tịch của Hiệp hội đầu tư Malaysia, tin rằng:
ICO là một phương án đầu tư dành cho những người mà thích ‘liều thì được nhiều’.
“Kể cả khi sách trắng tuyên bố là thông qua việc mua token từ các đợt ICO, nhà đầu tư có thể sở hữu một phần tài sản của startup và được hưởng lợi tức từ nó nhưng bạn sẽ chẳng thể làm được gì nếu như dự án không trở thành hiện thực và những người đứng đằng sau nó ôm hết tiền rồi bỏ trốn. Hiện tại thì vẫn chưa có bất kì luật lệ hay quy định nào giúp quản lí không gian này cả.” – Matthew Tan, nhà sáng lập kiêm CEO của Etherscan, giải thích.
Đam mê đầy rủi ro
Thông qua việc xem lại quá trình phát triển của các startup xây dựng lên từ ICO trong quá khứ, người ta có thể nhận xét rằng không phải cái nào cũng đã thật sự thành công. Tất nhiên là cần rất nhiều thời gian để có thể tạo lập một công ty toàn cầu, nhưng những thành quả to lớn trong lĩnh vực này có thể giúp gia tăng thêm tự tin đến với giới đầu tư.
Bên cạnh những trắc trở nêu trên, cũng rất khó để chúng ta phân biệt đâu là một dự án có tiềm năng và đâu là một trò lừa đảo tinh vi, có tổ chức. Chính vì lí do này, nhiều chuyên gia trong ngành nhấn mạng rằng những người đóng góp phải tìm hiểu càng nhiều càng tốt về dự án mình sắp đổ tiền vô, thậm chí trở nên thân thiết với những người đề xướng nó, nắm rõ xác suất thành công và tiềm năng ứng dụng rộng rãi sau này của ý tưởng đang tiến hành ICO.
Robin Lee, nhà sáng lập và cũng đang là CEO của Hello Gold, nhớ lại:
Mọi chuyện cũng giống như hồi Internet mới bùng nổ vậy. Khi ấy chẳng ai có thể dự đoán được rằng Google, Apple hay Amazon lại có thể trở thành những ‘gã khổng lồ’ như ngày hôm nay. Tiềm năng của loại công nghệ này (Blockchain và ICO) rất lớn, những vẫn rất khó để có thể dự đoán rốt cuộc thì ai thành ai bại. Nó vẫn đang trong giai đoạn phát triển sơ khởi của mình.
Hơn thế nữa, những dự án thiết lập thông qua ICO gần đây đối mặt với muôn vàn rủi ro. ‘Bơm giá rồi đổ vỏ” (pump-and-dump) là một hành vi gian lận chứng khoán mà bao gồm hoạt động bơm giá trị của một loại cổ phiếu lên cao ngất ngưởng bằng cách tung ra các thông tin sai lệch và gây hiểu nhầm để rồi có thể bán cổ phiếu mà mình đã mua rẻ bèo ở mức giá cao hơn và kiếm lời. Những chiến thuật như trên không phải là không có trên thị trường tiền điện tử, nơi mà vẫn ít được quan tâm quản lí.
Rồi vẫn còn khả năng các dự án bị tấn công mạng với mục tiêu làm giá các token tụt dốc – chiêu thức thường được bọn tin tặc sử dụng kết hợp với giao dịch ký quỹ (margin trading) để làm giàu trên mồ hôi công sức của người khác.
Một mô hình mới lạ
Mặc dù chứa trong nó rất nhiều rủi ro nhưng ICO lại rất phù hợp để có thể giúp tích góp được một lượng lớn vốn mà lại không cần phải liên hệ với bên thứ ba trung gian. Thay vì phân chia lợi nhuận giống như các công ty truyền thống, những startup Blockchain giờ đây có thể thưởng thêm cho nhóm những người ủng hộ đầu tiên mà đã đặt niềm tin vào dự án của mình.
Matt Levine, một cây bút của tờ Bloomberg, giải thích:
Công ty và khách hàng của mình là hai bộ phận thiết yếu đối với hệ thống; còn nhà đầu tư, trong mô hình đầu tư Blockchain kiểu mới này, chỉ là người ngoài và có thể được gạt sang một bên.
Theo quan điểm trên, mục đích của các token là chỉ được dùng để giúp khách hàng tiếp cận một dịch vụ, một ứng dụng; thay vì đem bán đi cho các nhà đầu tư có tổ chức, những người mà chỉ muốn kiếm lời từ sự tăng trưởng của công ty. Hiện tượng ICO là minh chứng rõ ràng nhất cho nhu cầu tự do đầu tư bên ngoài các hệ thống tín dụng già cỗi. Mạng lưới Blockchain thậm chí còn có thể tự mình điều chỉnh các hành vi xấu trong phân khúc của mình.
“Tuy lịch sử của ICO đã chứng kiến nhiều vụ lừa đảo trắng trợn, thủ đoạn pump-and-dump, âm mưu Ponzi nhưng bây giờ, hầu hết các hoạt động phạm pháp lại đang được giám sát chặt chẽ bởi các tổ chức thẩm định tự do chính tay cộng đồng người dùng lập nên, phối hợp với các đơn vị bên ngoài như là Smith + Crown hay ICO Rating.” – trích lời Richard Kastelein, nhà sáng lập của Blockchain Partners.
Giống như các doanh nghiệp truyền thống, đây nên là lúc chúng ta bắt đầu có một cái nhìn nghiêm túc hơn đối với phân khúc tài chính còn mới lạ này. Nó không chỉ bao gồm số tiền có thể kiếm được mà còn về sự xuất hiện của một mô hình đầu tư tư bản Blockchain kiểu mới, có tiềm năng không chỉ giúp xây dựng loại công nghệ tiên tiến này mà còn có thể tạo nền tảng cho cả nhiều startup lẫn các mạng lưới thuộc những lĩnh vực khác trong tương lai không xa.
Theo CoinTelegraph
