Ethereum 2026: Cuộc tái cấu trúc hạ tầng cho kỷ nguyên mở rộng

Ethereum 2026: Cuộc tái cấu trúc hạ tầng cho kỷ nguyên mở rộng. Ảnh: Decrypt

Năm 2026 đang dần hiện ra như một điểm uốn mang tính cấu trúc trong lộ trình phát triển của Ethereum - không phải với tham vọng phô diễn những con số TPS gây choáng ngợp, mà bằng hàng loạt thay đổi nền tảng nhằm tái thiết cách layer-1 (L1) vận hành, mở rộng và bảo vệ các giá trị cốt lõi của mạng lưới.

Hai hard fork lớn, Glamsterdam (giữa năm) và Heze-Bogota (cuối năm), sẽ đánh dấu bước chuyển từ mô hình thực thi tuần tự truyền thống sang xử lý song song (parallel), xác minh bằng zero-knowledge (ZK), đồng thời gia cố khả năng chống kiểm duyệt và quyền riêng tư vốn là những trụ cột vốn làm nên bản sắc của Ethereum.

Glamsterdam: Ethereum từ bỏ “đường một làn”

Trong hơn một thập kỷ, Ethereum đã vận hành như một “xa lộ một làn”, tức mọi giao dịch phải xếp hàng và được thực thi tuần tự. Mô hình này giúp mạng lưới dễ kiểm chứng, nhưng cũng biến layer-1 thành nút thắt cổ chai cố hữu. Block Access Lists (EIP-7928), tâm điểm kỹ thuật của nâng cấp Glamsterdam, sẽ phá vỡ cấu trúc này.

Không còn buộc mọi client tự tái thực thi toàn bộ giao dịch theo thứ tự, block producer sẽ cung cấp một bản đồ trạng thái cho biết giao dịch nào ảnh hưởng đến giao dịch nào, tài khoản và vùng lưu trữ nào bị tác động, cũng như sự thay đổi trạng thái sau mỗi bước. Nhờ đó, client có thể chia tách giao dịch và chạy song song trên nhiều lõi CPU, đồng thời nạp sẵn dữ liệu vào bộ nhớ thay vì liên tục truy xuất ổ đĩa, vốn được các kỹ sư xem là điểm nghẽn lớn nhất về hiệu năng.

Quan trọng hơn, xử lý song song không chỉ là câu chuyện tốc độ. Nó cho phép Ethereum mở rộng thông lượng và kích thước block mà không phải liên tục đẩy gas limit lên mức rủi ro, tạo dư địa dài hạn cho L1 trước khi bước sâu hơn vào kỷ nguyên ZK.

ePBS và câu chuyện quyền lực trong block

Song hành với Block Access Lists là Enshrined Proposer Builder Separation (ePBS), một thay đổi mang màu sắc chính trị không kém kỹ thuật.

Trong nhiều năm, vấn đề MEV đã âm thầm tái phân phối quyền lực trong Ethereum, đẩy vai trò xây block về tay các thực thể có hạ tầng mạnh. MEV-Boost giải quyết bài toán trước mắt, nhưng đánh đổi bằng sự phụ thuộc vào các relay tập trung.

ePBS đưa cơ chế này vào thẳng giao thức, vừa nhằm giảm áp lực tập trung hóa, vừa giải quyết một vấn đề ít được nói tới hơn: Ethereum hiện không kiên nhẫn với ZK. Validator bị phạt nếu xác minh chậm, khiến việc chờ ZK-proof trở thành lựa chọn kinh tế tệ hại.

Bằng cách tách rời xác thực block khỏi thực thi - hay nói cách khác, cho phép delayed execution - ePBS tạo ra khoảng trống cần thiết để ZK trở thành một phần thực tế của Layer-1, chứ không chỉ là lời hứa dài hạn.

Nhà nghiên cứu Justin Drake của Ethereum Foundation ước tính khoảng 10% validator sẽ chuyển sang xác minh ZK-proof sau mốc này, nghe có vẻ khiêm tốn nhưng về mặt hệ thống đó là tỷ lệ đủ lớn để mở khóa các đợt nâng gas tiếp theo.

Gas limit tăng mạnh nhưng có chọn lọc

Nếu cần một con số để đo tham vọng mở rộng của Ethereum trong năm 2026, thì đó là gas limit.

Tomasz Stańczak, đồng Giám đốc Ethereum Foundation, đã chia sẻ lộ trình tại Bankless  Summit gần đây như sau:

• 100 triệu gas có thể đạt trong nửa đầu năm.

• Sau ePBS, mức 200 triệu, thậm chí 300 triệu gas mỗi block, không còn là kịch bản viễn tưởng.

Tuy nhiên, Vitalik Buterin đã chủ động “hãm phanh” kỳ vọng thị trường. Ông khẳng định Ethereum sẽ không tăng gas một cách đồng đều. Các thao tác tiêu tốn tài nguyên nhưng kém hiệu quả - từ lưu trữ đến các hợp đồng phình to - sẽ phải trả giá cao hơn.

Expect continued growth but more targeted / less uniform growth for next year.

eg. one possible future is: 5x gas limit increase together with 5x gas cost increase for operations that are relatively inefficient to process

Potential targets for such increases (my current view):… https://t.co/FkiTxJnEAq

— vitalik.eth (@VitalikButerin) November 26, 2025

Đây là ranh giới mà Ethereum cố tình vạch ra mở rộng nhưng không khuyến khích hành vi làm mạng lưới trở nên cồng kềnh.

Layer-2 sẽ bùng nổ tốc độ

Trong khi Layer-1 tái cấu trúc từ bên trong, Layer-2 mới là nơi Ethereum cho phép tốc độ tăng trưởng vượt giới hạn. Việc nâng số blob dữ liệu lên 72 blob mỗi block hoặc hơn mở đường cho các rollup xử lý hàng trăm nghìn giao dịch mỗi giây, con số mà L1 không cần và cũng không muốn gánh trực tiếp.

Song song đó, trải nghiệm người dùng sẽ được tái thiết. Nâng cấp Atlas của ZKsync cho phép tài sản giữ nguyên trên mainnet nhưng giao dịch trong môi trường thực thi tốc độ cao của Elastic Network, từ đó xóa mờ ranh giới kỹ thuật giữa L1 và L2.

Các nhà phát triển cũng đang thúc đẩy Interoperability Layer, hướng tới vận hành xuyên chuỗi liền mạch giữa các L2, nếu Ethereum muốn giữ vai trò “settlement layer” cho toàn bộ hệ sinh thái.

Heze-Bogota: Chống kiểm duyệt trở lại trung tâm

Nếu như Glamsterdam tập trung vào hiệu năng, thì nâng cấp Heze-Bogota dự kiến cuối năm 2026 lại quay về với lý tưởng cypherpunk ban đầu của Ethereum.

Trọng tâm là Fork-Choice Inclusion Lists (FOCIL), một cơ chế không làm mạng nhanh hơn, nhưng khiến nó khó bị bịt miệng hơn. Chỉ cần một phần mạng lưới còn trung thực, giao dịch của người dùng sẽ không thể bị loại bỏ vĩnh viễn.

Trong bối cảnh áp lực kiểm duyệt ngày càng gia tăng - từ trừng phạt địa chính trị, yêu cầu tuân thủ đến rủi ro tập trung hóa hạ tầng - Heze-Bogota là lời khẳng định rằng Ethereum không sẵn sàng đánh đổi tính trung lập để đổi lấy hiệu năng ngắn hạn.

Thị trường đã bắt đầu gắn các nâng cấp 2026 với câu chuyện giá ETH. Nhưng nếu nhìn kỹ, Ethereum dường như đang đi ngược với phần còn lại của ngành. Không chạy đua TPS để phục vụ narrative, Ethereum chọn xây hạ tầng trước, chấp nhận sự phức tạp và chậm rãi, rồi mới để câu chuyện thị trường tự hình thành.

Năm 2026 có thể sẽ không chứng kiến layer-1 Ethereum đạt 10.000 TPS. Nhưng nhiều khả năng, đó sẽ là năm Ethereum tái định nghĩa lại cách một blockchain lớn mở rộng mà không đánh mất linh hồn của mình và đặt nền móng cho thập kỷ tiếp theo. Và như Ethereum Foundation từng khẳng định, 2025-2026 sẽ là giai đoạn mang tính bước ngoặt đối với hệ sinh thái, đòi hỏi sự can thiệp chủ động, linh hoạt và quyết liệt hơn bao giờ hết!

Coin68 tổng hợp