Khi thị trường tài chính và DeFi phát triển mạnh mẽ, nhu cầu giao dịch riêng tư và hiệu quả ngày càng được chú trọng. Dark Pool xuất hiện như một giải pháp giúp nhà đầu tư, đặc biệt là tổ chức và quỹ lớn, thực hiện giao dịch khối lượng lớn mà không gây biến động giá hay bị theo dõi. Vậy cơ chế hoạt động của Dark Pool là gì? Hãy cùng Coin68 tìm hiểu về mô hình hoạt động của Dark Pool qua bài viết này nhé!
Dark Pool là gì? Tìm hiểu về mô hình giao dịch bí mật
Dark Pool là gì?
Dark Pool (tạm dịch: giao dịch ngầm) là phương thức giao dịch riêng tư cho phép nhà đầu tư ,đặc biệt là các tổ chức lớn, thực hiện các giao dịch khối lượng lớn mà không cần công khai thông tin lệnh cho đến khi giao dịch được hoàn tất. Mục tiêu chính của mô hình này là duy trì tính kín đáo, tránh gây biến động giá hay tác động tâm lý lên thị trường khi có những lệnh mua bán quy mô lớn.
Dark Pool là gì?
Trong thị trường crypto, khái niệm Dark Pool đang dần được ứng dụng để giải quyết “điểm yếu ngược” của DeFi, đó là sự minh bạch quá mức. Trên các sàn phi tập trung, mọi lệnh, ví và giá thanh lý đều công khai trên blockchain, tạo cơ hội cho các MEV bot hoặc thợ săn thanh lý tấn công hay sandwich attack. Vì vậy, các dự án DeFi mới đang xây dựng Dark Pool on-chain bằng cách sử dụng các lệnh giao dịch được mã hóa bằng Zero-Knowledge Proof (ZKP) hoặc Multi-Party Computation (MPC), giúp duy trì quyền riêng tư mà vẫn đảm bảo tính công bằng.
Nhờ vậy, Dark Pool không chỉ là công cụ trong tài chính truyền thống mà còn trở thành bước tiến tất yếu của DeFi, mở ra hướng đi cho một nền tài chính riêng tư và hiệu quả hơn trên blockchain.
Mô hình hoạt động của Dark Pool
Trong tài chính truyền thống, Dark Pool hoạt động như một Alternative Trading System (ATS), nơi các lệnh không hiển thị công khai trên sổ lệnh như ở các sàn lớn (NYSE, NASDAQ). Thông tin giao dịch chỉ được tiết lộ sau khi khớp lệnh, giúp nhà đầu tư thực hiện giao dịch với mức giá định trước mà không bị trượt giá (slippage).
Cách hoạt động của Dark Pool
Cơ chế này đặc biệt hữu ích khi cần xử lý giao dịch lớn (block trade), ví dụ như bán hàng trăm nghìn cổ phiếu mà không làm giảm mạnh giá cổ phiếu trên thị trường mở. Việc khớp lệnh trong Dark Pool thường dựa trên mức trung bình giữa giá mua (bid) và giá bán (ask) tốt nhất, mang lại sự tối ưu cho cả hai phía giao dịch.
Khi bước sang thị trường Web3 và DeFi, mô hình Dark Pool đang được chuyển sang dạng Dark Pool phi tập trung, nhằm giải quyết điểm yếu minh bạch quá mức của DeFi. Trong các sàn phi tập trung, đặc biệt là PerpDEX, mọi lệnh giao dịch, vị thế và giá thanh lý đều công khai trên blockchain, khiến nhà đầu tư dễ trở thành mục tiêu của MEV bot hoặc thợ săn thanh lý. Dark Pool on-chain ra đời để bảo vệ quyền riêng tư và tránh bị khai thác chiến lược giao dịch.
Các dự án như Renegade, Aster, hay HumidFi đang tiên phong trong lĩnh vực này bằng cách ứng dụng các công nghệ mật mã nâng cao như Multi-Party Computation (MPC) và Zero-Knowledge Proof (ZKP). MPC cho phép nhiều bên cùng tính toán trên dữ liệu riêng của mình mà không tiết lộ thông tin cho nhau, trong khi ZKP giúp xác minh giao dịch mà không cần công khai dữ liệu gốc. Nhờ vậy, các lệnh có thể được khớp một cách riêng tư, bảo toàn bí mật về giá, khối lượng và danh tính người giao dịch.
Dù vậy, việc triển khai Dark Pool trong Web3 vẫn còn nhiều thách thức kỹ thuật, đặc biệt là vấn đề tài nguyên tính toán lớn và độ trễ xử lý cao khi sử dụng ZKP hoặc MPC trên quy mô mạng lưới phi tập trung. Tuy nhiên, với xu hướng tài chính ngày càng hướng tới quyền riêng tư và hiệu quả vốn, Dark Pool phi tập trung được xem là mảnh ghép quan trọng trong tương lai của DeFi, nơi các giao dịch có thể diễn ra an toàn, ẩn danh nhưng vẫn công bằng và minh bạch ở cấp độ giao thức.
Ưu điểm
- Giấu kín ý định giao dịch: Nhà đầu tư có thể nhập lệnh và khớp giao dịch mà không cần công khai thông tin, giúp tránh bị theo dõi hoặc front run.
- Ngăn chặn phá giá: Việc giữ bí mật khối lượng giao dịch lớn (ví dụ: bán 500.000 cổ phiếu) giúp ngăn giá giảm mạnh trước khi giao dịch hoàn tất.
- Không trượt giá (slippage): Hầu hết giao dịch trong Dark Pool là giao dịch khối (block trade) với mức giá định trước, đảm bảo giao dịch được thực hiện toàn bộ với giá mong muốn — đặc biệt hữu ích trong các thị trường thanh khoản thấp như crypto.
- Khớp lệnh ở giá trung bình tối ưu: Các Dark Pool thường khớp lệnh theo mức trung bình giữa giá mua (bid) và giá bán (ask), mang lại lợi ích cho cả hai bên giao dịch.
- Giảm phí giao dịch: Do không cần hạ tầng công khai phức tạp, chi phí trên các Dark Pool thường thấp hơn nhiều so với sàn giao dịch truyền thống.
Nhược điểm của Dark Pool trong Web3
- Tính toán phức tạp: Để ẩn toàn bộ dữ liệu giao dịch, các mô hình ZKP (Zero-Knowledge Proof) và MPC (Multi-Party Computation) được sử dụng, nhưng chúng ngốn tài nguyên và khó mở rộng. Ví dụ, mô hình MPC peer-to-peer của Renegade gặp giới hạn khi số lượng người tham gia tăng lên.
- Rủi ro pháp lý: Các cơ quan quản lý lo ngại Dark Pool có thể bị lợi dụng để rửa tiền, thao túng giá hoặc thực hiện wash trading. Một số dự án như Panther Protocol đang thử nghiệm hướng “riêng tư có chọn lọc”, cho phép tiết lộ dữ liệu khi cần kiểm toán.
- Vấn đề thanh khoản ban đầu: Một Dark Pool chỉ hiệu quả khi có đủ người mua và bán. Khi mới ra mắt, nếu thiếu thanh khoản, sàn gần như không thể khớp lệnh.
Các dự án áp dụng Dark Pool trong crypto
Aster (với tính năng Hidden Orders)
Aster
Aster là một sàn giao dịch phái sinh phi tập trung (perpetual DEX) hoạt động trên Solana, nổi bật với tính năng “Hidden Orders” cho phép người dùng đặt lệnh giới hạn mà không hiển thị khối lượng hoặc giá lệnh trên sổ lệnh công khai. Điều này khiến Aster được xem như một “Dark Pool” phiên bản DeFi — nơi giao dịch được xử lý ẩn danh, bảo vệ người dùng khỏi các tác nhân theo dõi hoặc tấn công MEV.
Paradex (với tính năng Hidden Orders)
Paradex là một perpetual DEX (sàn giao dịch phái sinh phi tập trung) được xây dựng trên StarkEx / Starknet (ZK-Rollup), hiện thuộc sở hữu của Coinbase sau thương vụ mua lại năm 2024. Nó cho phép người dùng giao dịch perpetual futures với tốc độ cao, phí thấp, và bảo mật theo mô hình off-chain orderbook + on-chain settlement (sổ lệnh off-chain, thanh toán on-chain).
Paradex
HudmidFi
HumidiFi là một sàn giao dịch phi tập trung (DEX) trên Solana được xây dựng theo mô hình Dark Pool, cho phép thực hiện các giao dịch lớn một cách riêng tư, không hiển thị trên sổ lệnh công khai.
Ra mắt giữa tháng 6/2025, HumidiFi nhanh chóng trở thành tâm điểm của hệ sinh thái Solana khi đạt khối lượng giao dịch hơn 8,5 tỷ USD mỗi tuần. Nền tảng sử dụng cơ chế Proprietary AMM (Prop AMM), một mô hình tạo lập thị trường tự động nhưng vận hành kín, giúp giảm trượt giá, thu hẹp chênh lệch giá và bảo vệ người dùng khỏi các hình thức MEV hay front-running. Nhờ đó, HumidiFi đang định hình lại cách thức giao dịch phi tập trung, mang quyền riêng tư và hiệu suất cao đến cho cả nhà đầu tư tổ chức lẫn người dùng DeFi.
Tổng kết
Qua bài viết trên, có thể thấy Dark Pool trong crypto viên gạch trọng trong việc xây dựng hệ sinh thái tài chính phi tập trung đồng thời mang đến những rủi ro và cơ hội mới cho người dùng.
Lưu ý: Thông tin trong bài viết không được xem là lời khuyên đầu tư, Coin68 không chịu trách nhiệm với bất kỳ quyết định nào của các bạn.
